Emakumeak II. Errepublikan

Ikasleengan bultzatzen diren jarrerak

• Emakumeen eskubideen aldeko kontzientzia garatzea
• Historia gizonen eta emakumeen ikuspegitik ikusteko gaitasuna
• Rol tradizionalak eta aurreiritziak zalantzan jartzeko ausardia
• Berdintasunaren aldeko konpromisoa sustatzea
• Emakume aitzindarien lana baloratzea eta ezagutzea
• Gaur egungo egoera sozialarekin paralelismoak egiteko gaitasuna
• Hausnarketa kritikoa eta balio demokratikoak garatzea.

Bideoa ikusi aurretik

1. Gaiaren aurkezpena egin: II. Errepublikan emakumearen papera nola aldatu zen eta horren izan zituen ondorioak. Ikasleen aurrezagutzak aktibatu, gisa honetako galderak eginez talde handian:

_{- Betidanik izan al dute emakumeek boto-eskubidea?}

_{- Gizonezkoek eta emakumezkoek neurri berean egingo al zituzten goi-mailako ikasketak? Zergatik?}

_{-Zer da zuentzat berdintasuna?}

_{- Zein da zuentzat irakasle batek gizartean izan behar duen papera?}

_{- Ezagutzen al duzue gerra aurreko emakume garrantzitsurik? Eta Euskal Herrikorik?}

_{- Nolakoa izango zen emakume baten bizitza 1930eko hamarkadan? Eta lehenago?}

_{- Zer sentimendu sortzen dizkizue jakiteak emakumeek ez zutela boto-eskubiderik?}

_{- Nola sentituko zinatekete zuen iritzia ezingo bazenute publikoki adierazi?}

_{- Zuen ustez, hezkuntzak aldatu al dezake norbanako baten bizitza? Eta gizartearena? Nola?}

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurrezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.
2. Atentzioa eman dieten pasarteak gogoan hartu.
3. Ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apuntatu ditzatela. (Adib.: “pedagogia”, “boto-eskubidea”, “militantzia”, “ikastola klandestinoak”, “Euskadiko Estatutua”, “mitinlaria”...).

 Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ziurtatu ulertu dutela Argitu zalantzak. 
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu, talde(t)an:

_{- Zer aldaketa nagusi ekarri zituen II. Errepublikak emakumeentzat?}

_{- Zergatik izan zen hezkuntza hain tresna indartsua emakumeentzat garai hartan?}

_{- Zergatik uste duzue sortuko zirela ikastola klandestinoak? Ezagutzen al duzue zuen inguruan sortutakoren bat?}

_{- Gaur egun oraindik ikusten al dituzue emakumeek berdintasunez parte hartzeko oztopoak?}

_{- Nola erabili dezakegu historia honetatik jasotakoa, gaurko gizarte hobe bat eraikitzeko?}

3. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek horietako bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin ditzakete.

• “Mundu zabalean". Ikasleak hirunaka banatuko dira eta emakume historiko baten biografia osatuko dute. Proposamen honen helburua emakume erreferenteak identifikatzea eta haien ekarpena ezagutzea izango da, talde-lana sustatuz eta garaiko testuinguruaren lanketa eginez. Hona hemen emakume erreferente batzuen izenak. Hauetakoren bat aukeratu dezakete ikasleek:

Biografia pertsona baten bizitza kontatzen duen testu mota da eta, normalean, kronologikoki idatzita egoten da. Lehenengo, ikasleek informazioa bilatu beharko dute

Behin informazioa bilduta, antolatu egin beharko dute. Hiru multzo nagusitan banatu daiteke informazioa: hasiera (jaiotza, familia, haurtzaroa eta hezkuntza), garapena (lanbidea, lorpen nagusiak eta oztopoak) eta amaiera (heriotza eta gaur egunerako egin duen ekarpena).

Ikasleek idatziz aurkeztuko dute biografia, sarean argazkiak bilatuta eta iturrien erreferentziak aipatuta. Hona hemen, adibide bezala, Eibarko Udalaren Egoibarra Batzordeak sortutako biografia batzuk:

• Felipa Gisasola Gabiola
• Mercedes Kareaga Gisasola
• Felisa Ventura Irigoyen

Lanak gelakideen aurrean aurkeztuko dituzte, 3-5 minutuko hitzaldien bitartez. Amaieran, hausnarketa txiki bat egin dezakete garai eta leku ezberdinetan bizi arren emakume hauek zituzten antzekotasunen inguruan.

• “Irakurketa-kluba”. Ikasleek Josefina Aldecoaren Historia de una maestra liburua irakurriko dute. Proposamen hau Gaztelania eta Literatura ikasgaiarekin batera egin daiteke. 

Testu literarioa ikuspegi historiko batetik aztertzea da ariketa honen helburua. Ikasleak 5 taldetan banatuko dira eta irakurketa gidatu bat egingo dute. Horretarako, talde bakoitzak honako gai hauetako bat aukeratuko du:

- Hezkuntza-erreformak eta eskola publikoa

- Emakumearen rola gizartean

- Gizarte-polarizazioa eta gatazka ideologikoak

- Eskola publikoaren hedapena eta herrien errealitatea

- Hirien eta landa-eremuen arteko ezberdintasunak

Proposatzen den gai bakoitzaren irakurketa gidatua egiteko, hona hemen fitxa batzuk. Gai bakoitzaren hasieran, eleberriko zita edo esaldi bat agertzen da; ikasleek euren gaiarekin lotutako beste esaldi batzuk identifikatu beharko dituzte, irakurtzen ari diren bitartean.

Fitxa bakoitzak, analisirako gaiak eta hausnarketarako galderak izango ditu. Talde bakoitzak galdera horiek erantzungo ditu eta ondorioak ahozko aurkezpen bidez egingo dituzte, gainontzeko taldeek ere entzuteko. Posterrak edo aurkezpen digitalak erabili ditzakete.

Talde guztiek aurkezpenak bukatu ondoren, denen artean hausnarketa egingo da, liburuan azaltzen diren eta gaur egun gertatzen diren antzekotasunak bilatzeko.

• “Sormena lagun”. 1930eko hamarkadako estiloa erabiliz, ikasleek kartelak sortuko dituzte, talde txikitan, gai ezberdinak jorratuz: emakumeen botoa, hezkuntzarako eskubidea haur guztientzat, eskola publikoen aldeko mezua, maistren lana, emakumeen unibertsitaterako sarbidea, emakumearen independentziarako eskubidea, dibortzioa…

Sarean aurkituko dituzten garaiko kartelak oinarri bezala hartuta (estiloa, tipografia, leloak, koloreak…) mezu argi bat transmititzen duen kartel bat sortuko dute. Adibidez: “Emakumeok bozkatzeko prest, orain!”. Kartelak eskuz zein digitalki egin daitezke, collagea erabili, letrak bakarrik…

Amaieran, talde bakoitzak bere kartela eta bere mezua aurkeztuko ditu, eta zein kartel historikotan oinarritu den kontatuko du. Gero, gelako horman jarriko dira guztiak, eta mezua hobekien transmititu duen kartela aukeratuko da.

• “Zineforuma. Laura Mañá zuzendariak 2011n gidatu zuen “Clara Campoamor: la mujer olvidada” filma gelan ikusiko dute ikasleek eta hari buruzko hausnarketak egingo dituzte, bai filma ikusten duten bitartean eta baita amaieran ere.

Filma euskarri fisikoetan aurkitu daiteke liburutegi publiko ezberdinetan, mailegatu ahal izateko edo, behar izanez gero, liburutegien arteko maileguan eskatzeko.

- Euskadiko Liburutegien katalogo bateratua

- Nafarroako Liburutegi Publikoen katalogoa

Filma ikusten ari diren bitartean, ikasleek deigarria egiten zaiena apuntatuko dute, eta hausnarketarako tartea emango zaie amaieran. Ondorengo galdera hauek edo beste batzuk erabili daitezke horretarako:

Amaitzeko, ikasleek gogoeta bana idatziko dute, X plataforman egiten diren harien antzera, jorratutako gaiari buruz. Clara Campoamor-i buruz izan daiteke, baina baita Victoria Kent-i buruz ere edota 1931ko emakumearen rolari buruz edo berdintasunari buruz ere. Gelako pareta batean itsatsiko dituzte gogoeta guztiak egun batzuez, gelakide guztiek irakurtzeko.

4. Ekoizpena partekatzea. Antzezlanak eta ahozko zein idatzizko aurkezpena egingo dute ikasleek.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak interesa piztu dion.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikaziorako gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera izan duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.
• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea balioesten duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen. 

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk, ikasgaiko konpetentzia espezifikoekin lotutakoak:

1. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den egungo eta iraganeko prozesu eta gertaera historiko, geografiko eta sozialei buruzko informazioa bilatzen, aukeratzen, antolatzen eta komunikatzen, hainbat euskarritan, eta zereginaren helburuak kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideari lotutako gai geografiko-historikoei buruz modu kritikoan argudiatzen, banaka zein taldeka, iturri fidagarriak kontrastatuz eta terminologia egokia erabiliz.

2. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek lurraldean eta paisaian duten eragina ezagutzen, mundu mailan, natura, landa eta hiri-ingurunea kontserbatzen, hobetzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatuz.
• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek gizarteeetan duten eragina aztertzen eta baliabideak modu egokian eskuratzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatzen, gaur egungo erronka demografikoak kontuan hartuta.

3. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den, Aro Garaikideko antolaketa politikoaren eredu nagusiak mundu--mailan, estatu-mailan eta tokikoan adierazten eta azaltzen; eskubide eta askatasun indibidual eta kolektiboak ezartzen lagundu zuten sistemei arreta berezia eskainiz, eta eskubide eta askatasun horiek erabiltzeko garaian atzerakadak izan zituzten aldiei edo egoerei kontrajarriz.
• Ea gai den Aro Garaikidean kontzientzia solidarioa sortu, herritarren parte-hartzea eta gizarte-kohesioa sustatu eta desparekotasuna ezabatzeko lan egin zuten mugimenduak identifikatzen.

4. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidearen eta egungo antolaketa politiko eta ekonomikoaren ezagutza esanahitsua bereganatzen eta eraikitzen, dedukzio-prozesuen eta proiektu edo erronken bidezko lanaren bitartez, landutako gaiak ulertzen direla islatzen duten produktuak prestatuz.
• Ea gai de Aro Garaikideko aldaketa historiko esanguratsuen prozesuak aztertzen, baita gizarteek aurre egindako erronka nagusiak ere, kausak eta ondorioak identifikatuz, jakintzagaiaren berezko termino eta kontzeptu teknikoak erabiliz eta gertaerak sekuentzia kronologikoen bidez erlazionatuz.

5. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Aro Garaikidean zehar emandako portaera demografikoak, horien eboluzioa, izan dituzten aldaketak eta haien zikloak ezagutzen eta interpretatzen, kontzeptu tekniko zehatzak erabiliz eta gaur egun munduan ditugun arazo eta erronka nagusiekin lotuz.
• Ea gai de Aro Garaikidean ezagutzen diren bizi-etapen eta bizimoduen ezaugarriak identifikatzen, eta gaur egungoekin konparatuz, bien arteko antzekotasunak eta ezberdintasunak bereizten, horien ezagutzak eskaintzen duen aberastasuna baloratuz eta gure inguruan eta ingurune hartan osasungarria eta jasangarria denaren arteko distantzia hautemanez.

6. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den ekonomiaren garapenaren ideiaren eta horrek gizartean, lurraldean eta ingurumenean izan dituen ondorioen esanahi historikoaren ezagutza aplikatzen, nazioartean, estatuan eta tokian, agiri ekonomikoen bidez, hazkunde eta atzeraldi erritmoak eta zikloak daudela ulertuz, eta planetaren jasangarritasuna bermatuko duten portaera ekosozialak hartzeko beharra kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko sistema ekonomikoak eta haien garapen-prozesuak aztertzen eta azaltzen, eta elkarren artean alderatzen, haien arteko erlazioak eta baita nazioartean sortu eta sortzen dituzten gatazkak identifikatuz; eta gizarte-eskubideen garrantziarekin eta oinarrizko baliabideetarako eskubide unibertsalaren beharrarekin lotuz.

7. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidean zehar garatu diren kultura- eta politika-prozesuak gaur egunera arte eraiki diren talde-identitateekin lotzen, norberaren eta besteen identitatea osatzen joan diren ezaugarriak ezagutuz eta errespetatuz, eta bakoitzaren esanahi askotarikoak eta kultura unibertsalari egindako ekarpenak aztertuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko ekarpenak identifikatzen eta azaltzen, ondare historiko, instituzional, artistiko eta kulturala munduko herritarren ondare komun gisa aintzat hartuz eta balioetsiz, eta tokiko, autonomiako, nazioko, Europako eta mundu osoko talde identitateen oinarritzat onartuz.