Gerraren hasiera

Ikasleengan bultzatzen diren jarrerak:

• Gerra bat zer den ulertzea
• Gerra jasaten duten pertsonen azalean jartzea; enpatia lantzea
• Memoria historikoarekiko jakintza bultzatzea
• Memoria historikoa errespetatzen ikastea
• Informazio-iturriak bilatzen eta aukeratzen jakitea
• Jakinmina eta gaiaz gehiago jakiteko interesa piztea
• Hausnarketa pertsonala eta kritikotasuna lantzea eta garatzea

Bideoa ikusi aurretik

1.Gaiaren aurkezpena egingo du irakasleak. Lehenaldira begira jarriko gara, orainaldia hobeto ulertzeko. Gerraren hasiera aztertuko dugu. Aurre-ezagutzak aktibatuko ditugu.

<sub>- Gerrarik egon al da hemen? Noiz? Zer gertatu zen?
- Nortzuk borrokatzen zuten elkarren kontra?
- Zer gehiago dakizue horri buruz?</sub>

2.Talde txikietan jarrita, gaiak sortzen dizkien inpresio eta emozioak zerrendatuko dituzte ikasleek, eta ondoren arbelean idatzi.

<sub>- Zer uste duzue eragin zuela gerrak?
- Zer sortzen du zure barruan “gerra” hitzak?
- Posible ikusten al duzu hemen berriz gerrarik izatea?
- Zer egingo zenuke gerra hasiko balitz?</sub>

Bideoa ikusi bitartean

1.Aurre-ezagutzak konparatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.

2.Arreta piztu dieten pasarteak gogoan hartu.

3.Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak idatzi. (Adib.: “Bilbo hartu”, “Donostian sartu”, “milizianoa”, “erreketeak”,…)

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi bitartean

1.Ziurtatu ulertu dutela. Argitu zalantzak

2.Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu, talde(t)an:

<sub>- Ezaguna egin al zaizue bideoan aipatu duten zerbait? Entzun al duzue halakorik aurretik?
- Nola sentitu zarete bideoa ikustean? Eragin al dizue sentipenen bat?
- Bideoan agertzen diren lekukoak 1936ko gerra garaian umeak ziren. Lortu al duzue haiek horrela irudikatzea?
-Zer izan da zuentzat deigarriena? Zein ideia azpimarratuko zenukete bideotik?
-Zergatik esaten zen gerra 15 egunean bukatuta egongo zela?</sub>

 3.Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke, talde txikietan. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo talde bakoitzak proposamenetako bat egin dezake.

• "Mundu zabalean". Gaur egun munduko toki askotan daude gerran. Komunikabideek erakusten dizkigutenak baino askoz gehiago dira, tamalez. Lehenbizi, denen artean gerran dauden herrialdeen zerrenda osatuko dute eta, ondoren, talde txikietan edo binaka herrialde horietako bana aukeratuko dute, ikerketa egiteko: non, noiztik, zergatik, ondorioak, errefuxiatuen egoera... Ondoren, aurkezpen txiki bat prestatuko dute, jasotakoa ikaskideekin partekatzeko. Gelakideei azalduko diete gero (bikote edo talde bakoitzak aurkezpena nola egin erabakiko du: programaren bat erabili daiteke, kartoi meheak, argazkiak…). Aurkezpenak egin ahala, gerra-guneak munduko mapa batean kokatzen joan daitezke.

Egungo munduko gatazken mapa. 

Beste aukera bat: errefuxiatuekin lan egiten duen erakunderen bateko ordezkaria gelara eramatea, eta ikasleek elkarrizketa egitea (aurrez galderak prestatuta); ondoren, idatziz jarri (egunkarietako elkarrizketen ezaugarriekin: argazkia, azgazki-oina, titulua, azpititulua..) eta ikastetxean zabaldu dezakete. Bideoan grabatuz gero, ikus-entzunezkoa sare sozialetan zabal daiteke.

Adibiderako, ikus Euskal Jakintza ikastetxeko bi ikaslek, Iñigo Martinez futbol jokalariari egindako elkarrizketaren harira idatzitako artikulua

• "Testigantza bila". Ikasleek Interneten arakatuko dute gerra-garaian euren herrian (edo beste herriren batean, nahiago badute) gertatutakoarekin lotutako testigantza gehiago bilatzeko. Horretarako,  besteak beste, eus eta Gerrako Ahotsak webguneak erabil ditzakete. Banaka edo bikoteka, pasarte bat aukeratu dezakete eta gelakideei aurkeztu, honakoa azalduz: nor den lekukoa, nongoa den, zergatik aukeratu duten pasarte hori eta pasartea erakutsi.

<sub>- Elkarrizketatua(k) nor d(ir)en azaldu
- Non eta zergatik elkarrizketatu d(ir)en kontatu
- Pasarte hori aukeratzearen zergatia(k) argitu
- Pasarteari buruzko iritzia eman</sub>

Beste aukera bat, hainbat testigantzaz osatutako honako bideo hauek ikusi eta laburpena egitea izan daiteke:

• Gerraren hasiera Bergaran
• Mutrikuko zentro errepublikanoa
• Gerra hastean, Zumaiako udaletxea hartu zuten
• Elorrion gerra bi aldetatik sartu zen
• Donostian oporretan zeudela sartu hasi zen gerra
• Gerra hasierako oroitzapenak Oiartzunen
• Nazionalak Lekeition sartu zirenean

Zer kontatzen dute? Laburpentxo bat egin eta ahoz kontatu gelan.

• "Zu zeu elkarrizketatzaile". Ikasleak kazetari bihurtuko dira, herriko historiaren biltzaile. Gerra aurreko garaia eta gerra hasiera nolakoak izan ziren jakiteko, etxekoei edo inguruko pertsona helduei elkarrizketak egitea proposatzen da. Gerra zuzenean bizi izan zuten pertsonak aurkitzea ia ezinezkoa izango da gaur egun, baina haien seme-alabek eta ilobek (ikasleen aiton-amonek eta gurasoek) entzungo zituzten makina bat kontu. Hainbat gai landu daitezke:

Galdera posibleak adibiderako:

Jarraitu daitezkeen pausoak:

• Nor elkarrizketatu erabaki
• Galdetegia prestatu (inprobisazioari tarte bat uztea ere garrantzitsua da: elkarrizketan bertan galdera berriak sor daitezke)
• Grabaketa egiteko ekipoa prestatu (inportantea da ondo dabilen frogatzea)
• Hitzordua lotu
• Grabazioa ordenagailura deskargatu
• Grabazioa entzun eta elkarrizketa idatziz ipini
• Bideo-pasarte interesgarrienak aukeratu eta minutuak apuntatu

Esan bezala, elkarrizketa bideoan grabatzea proposatzen dugu (ikus jarraibide orokorrak). Ondoren, hainbat lanketa (zailtasun maila desberdinekoak) egin daitezke grabazio horrekin:

1.- Aurkezpen bat egin gelan, jasotakoa erakusteko. Elkarrizketaren nondik norakoak azaldu, elkarrizketatuak kontatutako gauza interesgarri batzuk aipatu eta grabazioaren zatitxo bat erakutsi.

2.- Bideo-erreportaje labur bat prestatu grabatutako irudiekin (horretarako, editatzeko programaren bat erabiltzen erakutsi eta adibideak eman). Gelakideei erakutsi, azalpenak emanez. Sarean ere zabaldu daiteke.

3.- Bideo-erreportaje labur bat prestatu grabatutako irudiekin (horretarako, editatzeko programaren bat erabiltzen erakutsi eta adibideak eman). Gelakideei erakutsi, azalpenak emanez. Sarean ere zabaldu daiteke.

Ondo legoke ondoren grabazioak Ahotsak.eus-era bideratzea, ahozko ondarearen artxibora (adibiderako, ikus Donostiako San Ignazio ikastetxeko ikasleen proiektua).

4. Ekoizpena partekatzea.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak bere interesa piztu duen.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko emanaldian edo antzezlanean lasai sentitu den eta nahi zuena egiteko gai izan den.
• Ea pozik dagoen emaitzarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk, ikasgaiko konpetentzia espezifikoekin lotutakoak:

1. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den egungo eta iraganeko prozesu eta gertaera historiko, geografiko eta sozialei buruzko informazioa bilatzen, aukeratzen, antolatzen eta komunikatzen, hainbat euskarritan, eta zereginaren helburuak kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideari lotutako gai geografiko-historikoei buruz modu kritikoan argudiatzen, banaka zein taldeka, iturri fidagarriak kontrastatuz eta terminologia egokia erabiliz.

2. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek lurraldean eta paisaian duten eragina ezagutzen, mundu mailan, natura, landa eta hiri-ingurunea kontserbatzen, hobetzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatuz.
• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek gizarteeetan duten eragina aztertzen eta baliabideak modu egokian eskuratzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatzen, gaur egungo erronka demografikoak kontuan hartuta.

3. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den, Aro Garaikideko antolaketa politikoaren eredu nagusiak mundu--mailan, estatu-mailan eta tokikoan adierazten eta azaltzen; eskubide eta askatasun indibidual eta kolektiboak ezartzen lagundu zuten sistemei arreta berezia eskainiz, eta eskubide eta askatasun horiek erabiltzeko garaian atzerakadak izan zituzten aldiei edo egoerei kontrajarriz.
• Ea gai den Aro Garaikidean kontzientzia solidarioa sortu, herritarren parte-hartzea eta gizarte-kohesioa sustatu eta desparekotasuna ezabatzeko lan egin zuten mugimenduak identifikatzen.

4. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidearen eta egungo antolaketa politiko eta ekonomikoaren ezagutza esanahitsua bereganatzen eta eraikitzen, dedukzio-prozesuen eta proiektu edo erronken bidezko lanaren bitartez, landutako gaiak ulertzen direla islatzen duten produktuak prestatuz.
• Ea gai de Aro Garaikideko aldaketa historiko esanguratsuen prozesuak aztertzen, baita gizarteek aurre egindako erronka nagusiak ere, kausak eta ondorioak identifikatuz, jakintzagaiaren berezko termino eta kontzeptu teknikoak erabiliz eta gertaerak sekuentzia kronologikoen bidez erlazionatuz.

5. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Aro Garaikidean zehar emandako portaera demografikoak, horien eboluzioa, izan dituzten aldaketak eta haien zikloak ezagutzen eta interpretatzen, kontzeptu tekniko zehatzak erabiliz eta gaur egun munduan ditugun arazo eta erronka nagusiekin lotuz.
• Ea gai de Aro Garaikidean ezagutzen diren bizi-etapen eta bizimoduen ezaugarriak identifikatzen, eta gaur egungoekin konparatuz, bien arteko antzekotasunak eta ezberdintasunak bereizten, horien ezagutzak eskaintzen duen aberastasuna baloratuz eta gure inguruan eta ingurune hartan osasungarria eta jasangarria denaren arteko distantzia hautemanez.

6. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den ekonomiaren garapenaren ideiaren eta horrek gizartean, lurraldean eta ingurumenean izan dituen ondorioen esanahi historikoaren ezagutza aplikatzen, nazioartean, estatuan eta tokian, agiri ekonomikoen bidez, hazkunde eta atzeraldi erritmoak eta zikloak daudela ulertuz, eta planetaren jasangarritasuna bermatuko duten portaera ekosozialak hartzeko beharra kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko sistema ekonomikoak eta haien garapen-prozesuak aztertzen eta azaltzen, eta elkarren artean alderatzen, haien arteko erlazioak eta baita nazioartean sortu eta sortzen dituzten gatazkak identifikatuz; eta gizarte-eskubideen garrantziarekin eta oinarrizko baliabideetarako eskubide unibertsalaren beharrarekin lotuz.

7. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidean zehar garatu diren kultura- eta politika-prozesuak gaur egunera arte eraiki diren talde-identitateekin lotzen, norberaren eta besteen identitatea osatzen joan diren ezaugarriak ezagutuz eta errespetatuz, eta bakoitzaren esanahi askotarikoak eta kultura unibertsalari egindako ekarpenak aztertuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko ekarpenak identifikatzen eta azaltzen, ondare historiko, instituzional, artistiko eta kulturala munduko herritarren ondare komun gisa aintzat hartuz eta balioetsiz, eta tokiko, autonomiako, nazioko, Europako eta mundu osoko talde  identitateen oinarritzat onartuz.