Gizartearen polarizazioa II. Errepublikan

Ikasleengan bultzatzen diren jarrerak

• Liskar politiko eta sozialek gizartean duten eragina ulertzea
• Garai bateko ideologia ezberdinen arteko liskarrak ezagutzea, gaur egunekoak ulertzeko
• Memoria historikoarekiko jakintza eta errespetua jorratzea
• Enpatia bultzatzea
• Ikaslearen autonomia eta parte-hartzea lantzea
• Gertakarien eta haien ondorioen jakintza
• Gure historia ezagutzeko interesa piztea
• Informazio-iturriak bilatzen eta aukeratzen jakitea
• Hausnarketa pertsonala garatzea
• Pentsamendu kritikoa lantzea

Bideoa ikusi aurretik

Gaiaren aurkezpena egin: II. Errepublikaren epealdian egin ziren erreformen eta ideologia politiko ezberdinen arteko tentsioak aztertuko dira. Ikasleen aurrezagutzak aktibatu, gisa honetako galderak eginez talde handian:

_{- Zer uste duzue esan nahi duela “polarizazio” hitzak?}

_{- Noizbait sentitu al duzue gizartea zatituta zuen inguruan?}

_{- Gaur egun, mundu mailan, ezagutzen al duzue gizarte zatiturik?}

_{- Zergatik uste duzue sortzen direla tentsio politikoak gizartean?}

_{- Zertan bereizten dira eskuineko eta ezkerreko ideologiak?}

_{- Zergatik sortzen dira grebak?}

_{- Zer ondorio ekar ditzake hauteskundeetan iruzurra gertatzeak?}

_{- Ba al dakizu nor dagoen boterean Espainian? Eta Euskadin/Nafarroan?}

_{- Nola eragiten dute zuen bizitzan boterean dauden gobernuek?}

_{- Sistema baten kontra altxatzea zilegi dela uste al duzue? Zer neurri hartu beharko lituzke gobernuak?}

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurrezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.
2. Atentzioa eman dieten pasarteak gogoan hartu.
3. Ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apuntatu ditzatela. (Adib.: “polarizazioa”, “eskuina-ezkerra”, “faxismoa”, “amnistia”, “altxamendu militarra”...)

 Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ziurtatu ulertu dutela Argitu zalantzak. 
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu, talde(t)an:

_{- Zein izan zen zuen ustez gizartea hain banatuta egotearen arrazoia?}

_{- Zergatik uste duzue ematen zuela jendeak bere botoa? Zuek emango edo salduko al zenukete zuen botoa? Zergatik?}

_{- Zuen ustez, zergatik sortu zen hainbeste beldur faxismoarekin?}

_{- Noiz uste duzue dela zilegi sistema baten kontra altxatzea?}

_{- Greba baten aurrean gobernuak errepresio militarra erabiltzea justifikatuta dagoela uste al duzue? Zergatik?}

_{- Gaur egun halako errepresiorik ikusten al da inguruan? Eta mundu mailan?}

3. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek horietako bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin ditzakete.

• “Gaur egunera begira". Historia ez dago aurretik erabakita. Gertakariak ez dira zertan beti modu bakarrean gertatu behar izan eta pertsonek hartzen dituzten erabakiek eta egoerek aldatu egiten dute historia. Proposamen honetan historiako eszenatoki alternatiboei buruzaus hausnarketa egingo da eta gauzak beste modu batera ere gerta zitezkeela konturatzea izango da helburua. 

Ikasleek, talde txikitan, “Eta... gertatu izan balitz?” galderari erantzunez, II. Errepublika garaiko gertaera batzuen alternatiba posibleak irudikatuko dituzte, eta pentsamendu kritikoa aktibatuko dute.

Hipotesi bat aukeratuko dute eta 1-2 orrialdeko gidoi bat prestatuko dute, eszenatoki alternatiboaren ondorio politiko, sozial, ekonomiko eta kulturalak behar bezala irudikatuz. Hona hemen hipotesi posible batzuk (beste batzuk ere asma ditzakete, beti ere lanketaren testuinguruaren barruan):

- 1934ko Iraultza arrakastatsua izan balitz…

- Gobernuak faxistak armadatik kendu izan balitu…

- Errepublikako eskola laikoak arrakasta izan balu…

- 1936ko hauteskundeak eskuinak irabazi izan balitu…

- Eliza katolikoak Errepublikako erreformekin bat egin izan balu…

- Euskal autonomia estatutua 1932an onartu izan balitz…

- Langileen eskubideak onartu eta aplikatu izan balira modu eraginkorrean…

Gidoia egiteko, hausnarketarako galdera batzuk egin beharko dituzte. Adibidez:

Gidoia prest dutenean, hipotesia ahoz (kontaketa dramatizatua, podcast moduko bat…) edo antzezpen txiki baten bitartez (3-5 minutukoa) aurkeztuko dute. Kartelak, musika, efektuak edo irudiak erabiltzeko aukera izango dute.

Aurkezpenak bukatzean, irakasleak gidatutako hausnarketa orokor bat egingo dute, prestatu diren hipotesiek gaur egun nolako inpaktua izango luketen irudikatzeko.

• “Iritzia eman". Azken urteetan Espainiako –eta munduko– gizartean gero eta tentsio politiko eta sozial handiagoak ikusten ari gara: Vox eta Podemos bezalako alderdien arteko talka, sare sozialetan eztabaida gogorrak, edo independentziaren inguruko gatazkak, besteak beste.

  Iragana eta oraina lotuz, ikasleek gizarte polarizatu baten ezaugarriak identifikatzea lortu dutela jakiteko, ikuspegi historikotik abiatuta, gaur egungo gizartearen polarizazioaren hainbat adibide aztertu eta haien inguruko iritzia emango dute, II. Errepublikako egoerarekin konparaketa eginez.

  • Zer faktorek zatitzen zuten gizartea garai hartan?
  • Zer antzekotasun daude gaur egungo egoerekin?
  • Eta, batez ere: Zer egin liteke gizartea berriz elkartzeko?

   

  Euskal Herrian, Espainian eta mundu mailan dauden hiru gatazka edo tentsio polarizatu aukeratuko ditu ikasle bakoitzak eta II. Errepublikako egoerarekin alderatuta, paralelismoak bilatuko ditu.

  • Zer antzekotasun daude?
  • Zer desberdintasun?
  • Zer faktorek elikatzen dute polarizazioa bi garaietan?

Denen artean eta irakaslea gidari dela, gatazken zerrenda bat egin dezakete eta arbelean idatzi, lurraldeka banatuta. II. Errepublikarekin izan dezakeen paralelismoa ere pentsatu dezakete. Hona hemen ideia batzuk:

Ikasle bakoitzak talde bakoitzeko gatazka bana aukeratuko du. Gaiari buruzko informazioa bilatu ostean, testu txiki bat idatziko du, ondorengo eduki hauek zehaztuz:

Idazlana prestatu bitartean barne-hausnarketa egingo dutenez, amaieran gelakide guztiak elkartu eta landutakoa amankomunean jarri dezakete. Irakasleak galdera batzuk planteatuko ditu, pentsamendu kritikoa lantzeko.

• “Ika-mika”. 1936ko hauteskunde garaian kokatuko dira ikasleak, 4-5 laguneko taldetan, rol ezberdin bat hartuz eta eztabaida politiko bat sortuz. Proposamen honen helburua 1936an zeuden bi bloke nagusiak (Frente Popularra eta CEDA) eta berauek gizartean izango zituzten ondorioak ezagutzea izango da, herritar ezberdinen paperean sartuta.

Bost taldetan banatuko dira ikasleak eta guztiek testuinguru historikoa ikertu beharko dute, baina bakoitzak bere rolaren ikuspegitik. Horrela, denek egingo dute ikerketa, baina ikuspegi desberdinetatik. Hona hemen gida txiki bat, talde bakoitzeko kideek egin beharreko ikerketan laguntzeko.

Ikasle bakoitzak bere rolari dagokion informazio-bilketa egiten duenean, taldeka elkartuko dira eta eztabaidarako estrategia martxan jarriko dute. Eztabaida dinamikoa izango da 6 fase izango ditu:

Herritarren taldeak botoa eman eta zenbaketa egin ondoren, hausnarketarako ordua helduko da. Irakasleak zenbait galdera planteatuko ditu, besteak beste, bakoitza bere rolean ondo sentitu den ala dudak izan dituen jakiteko edota gaur egun zein alderditan egongo liratekeen pentsatzeko.

• “Historia egiten". Talde txikitan, ikerketa txiki bat bideratu beharko dute ikasleek, euren herrian edo eskualdean II. Errepublika garaian zer istilu politiko, greba, mobilizazio… izan ziren jakiteko. Helburua garai hartako tentsio politiko eta sozialak ikertzea eta ulertzea izango da, ikuspegi pertsonal batetik. 

Hasteko, informazioa non bilatu daitekeen azalduko du irakaslea:

Ikasleak 2-3 laguneko taldeetan banatuko dira eta Udal artxiboekin, elkarteekin edota familiarekin kontaktuan jar daitezke, informazioa lortzeko. Informazio-iturrietan honako puntuak bilatzen hasiko dira.

Lortutako informazio guztiarekin ahozko aurkezpen bat prestatuko dute, gehienez 10 minutukoa, eta herrian izandako gertakarien berri emango diete klasekideei. Argazki zaharrak, dokumentuak edota testigantzak ere erakusteko aukera izango dute.

4. Ekoizpena partekatzea. Antzezlanak eta ahozko zein idatzizko aurkezpena egingo dute ikasleek.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak interesa piztu dion.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikaziorako gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera izan duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.
• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea balioesten duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen. 

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk, ikasgaiko konpetentzia espezifikoekin lotutakoak:

1. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den egungo eta iraganeko prozesu eta gertaera historiko, geografiko eta sozialei buruzko informazioa bilatzen, aukeratzen, antolatzen eta komunikatzen, hainbat euskarritan, eta zereginaren helburuak kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideari lotutako gai geografiko-historikoei buruz modu kritikoan argudiatzen, banaka zein taldeka, iturri fidagarriak kontrastatuz eta terminologia egokia erabiliz.

2. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek lurraldean eta paisaian duten eragina ezagutzen, mundu mailan, natura, landa eta hiri-ingurunea kontserbatzen, hobetzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatuz.
• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek gizarteeetan duten eragina aztertzen eta baliabideak modu egokian eskuratzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatzen, gaur egungo erronka demografikoak kontuan hartuta.

3. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den, Aro Garaikideko antolaketa politikoaren eredu nagusiak mundu--mailan, estatu-mailan eta tokikoan adierazten eta azaltzen; eskubide eta askatasun indibidual eta kolektiboak ezartzen lagundu zuten sistemei arreta berezia eskainiz, eta eskubide eta askatasun horiek erabiltzeko garaian atzerakadak izan zituzten aldiei edo egoerei kontrajarriz.
• Ea gai den Aro Garaikidean kontzientzia solidarioa sortu, herritarren parte-hartzea eta gizarte-kohesioa sustatu eta desparekotasuna ezabatzeko lan egin zuten mugimenduak identifikatzen.

4. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidearen eta egungo antolaketa politiko eta ekonomikoaren ezagutza esanahitsua bereganatzen eta eraikitzen, dedukzio-prozesuen eta proiektu edo erronken bidezko lanaren bitartez, landutako gaiak ulertzen direla islatzen duten produktuak prestatuz.
• Ea gai de Aro Garaikideko aldaketa historiko esanguratsuen prozesuak aztertzen, baita gizarteek aurre egindako erronka nagusiak ere, kausak eta ondorioak identifikatuz, jakintzagaiaren berezko termino eta kontzeptu teknikoak erabiliz eta gertaerak sekuentzia kronologikoen bidez erlazionatuz.

5. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Aro Garaikidean zehar emandako portaera demografikoak, horien eboluzioa, izan dituzten aldaketak eta haien zikloak ezagutzen eta interpretatzen, kontzeptu tekniko zehatzak erabiliz eta gaur egun munduan ditugun arazo eta erronka nagusiekin lotuz.
• Ea gai de Aro Garaikidean ezagutzen diren bizi-etapen eta bizimoduen ezaugarriak identifikatzen, eta gaur egungoekin konparatuz, bien arteko antzekotasunak eta ezberdintasunak bereizten, horien ezagutzak eskaintzen duen aberastasuna baloratuz eta gure inguruan eta ingurune hartan osasungarria eta jasangarria denaren arteko distantzia hautemanez.

6. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den ekonomiaren garapenaren ideiaren eta horrek gizartean, lurraldean eta ingurumenean izan dituen ondorioen esanahi historikoaren ezagutza aplikatzen, nazioartean, estatuan eta tokian, agiri ekonomikoen bidez, hazkunde eta atzeraldi erritmoak eta zikloak daudela ulertuz, eta planetaren jasangarritasuna bermatuko duten portaera ekosozialak hartzeko beharra kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko sistema ekonomikoak eta haien garapen-prozesuak aztertzen eta azaltzen, eta elkarren artean alderatzen, haien arteko erlazioak eta baita nazioartean sortu eta sortzen dituzten gatazkak identifikatuz; eta gizarte-eskubideen garrantziarekin eta oinarrizko baliabideetarako eskubide unibertsalaren beharrarekin lotuz.

7. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidean zehar garatu diren kultura- eta politika-prozesuak gaur egunera arte eraiki diren talde-identitateekin lotzen, norberaren eta besteen identitatea osatzen joan diren ezaugarriak ezagutuz eta errespetatuz, eta bakoitzaren esanahi askotarikoak eta kultura unibertsalari egindako ekarpenak aztertuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko ekarpenak identifikatzen eta azaltzen, ondare historiko, instituzional, artistiko eta kulturala munduko herritarren ondare komun gisa aintzat hartuz eta balioetsiz, eta tokiko, autonomiako, nazioko, Europako eta mundu osoko talde identitateen oinarritzat onartuz.