II. Errepublika: aldarrikapen eguna

Ikasleengan bultzatzen diren jarrerak:

• Balio demokratikoak ezagutzeko gogoa
• Justizia soziala bultzatzeko nahia
• Gizarte-aldaketarako gaitasuna
• Herritartasuna eta herri-nortasuna
• Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Gertakarien eta haien ondorioen jakintza
• Gure historia ezagutzeko interesa piztea
• Informazio-iturriak bilatzen eta aukeratzen jakitea
• Hausnarketa pertsonala

Bideoa ikusi aurretik

1. Gaiaren aurkezpena egin: II. Errepublikaren aldarrikapena noiz eta nola eman zen. Ikasleen aurrezagutzak aktibatu, gisa honetako galderak eginez talde handian:

_{- Zer da errepublika bat?}

_{- Egon al da errepublikarik Espainian? Zenbat? Noiz?}

_{- Zer suposatu zuen II. Errepublikaren aldarrikapenak? Zer gertatu zen ordura arte zegoen botere-ereduarekin?}

_{- Nola sentitzen dira bideoko hiztunak?}

_{- Zuei zer sortzen dizue “errepublika” hitzak?}

_{- Ezagutzen al duzue Errepublika batean bizi den herrialderik? Zein?}

_{- Ikusten al duzue aukerarik Espainian errepublika berri bat aldarrikatzeko?}

_{- Gustatuko al litzaizueke errepublika batean bizitzea? Zergatik?}

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurrezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.
2. Atentzioa eman dieten pasarteak gogoan hartu.
3. Ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apuntatu ditzatela. (Adib.: “udal hauteskundeak”, “exilioa”, “abajo el clero”…)

 Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ziurtatu ulertu dutela Argitu zalantzak. 
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu, talde(t)an:

_{- Nola sentitu zarete bideoa ikustean? Eragin al dizue sentipenik?}

_{- Bideoan agertzen diren lekukoak haurrak edo gazteak ziren II. Errepublika aldarrikatu zenean. Lortu al duzue haiek horrela irudikatzea?}

_{- Ba al zenekiten Eibarren horrelako gertaera garrantzitsu bat gertatu zela?}

_{- Entzun al duzue halakorik zuen herrian?}

_{- Zergatik aldarrikatzen zituzten “askatasuna” eta “eliza behera” bezalakoak?}

3. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek horietako bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin ditzakete.

• “Eman iritzia”. Ikasleek Errepublikari buruzko hausnarketa kritiko bat egin beharko dute eta haien iritzia modu argian arrazoitu.  Idazlanaren izenburua “Errepublika, aukera ala arriskua?” izango da eta bi ikuspegi nagusi lantzeko aukera izango dute, nahiz eta biak ere nahastu daitezkeen.

Idazlanak edo iritzi-artikuluak bi orrialdeko luzera izango du gehienez, eta eskuz idatzi beharko da, modu txukun eta garbian. Hemen, testua idazteko gomendio batzuk:

• “Sormena lagun”. Ikasleek fikziozko argazki-historiak sortuko dituzte eta argazki-erakusketa bat antolatuko dute. Helburua lantzen ari diren garaiaren ikuspegi historikoa barneratzea da.

Horretarako, ikasleek Errepublikaren aldarrikapenaren egunetako une garrantzitsuak irudikatuko dituzte, benetako momentuak edo fikziozkoak agertuz. Atrezzoa ikasleek sortuko dute.

Taldeka banatuko dira ikasleak eta bakoitzak fikziozko hiru argazki historiko aterako ditu, nahi duena adieraziz: kaleko giroa, bandera aldaketak, erregearen koadroak kentzea, jaialdiak, jendearen aurpegiak, manifestazioak eta aldarriak…

Argazki bakoitzari izenburua jarriko diote eta baita testu txiki bat ere. Adibidez:

“1931ko apirilaren 14an, Eibarko gazte talde batek Errepublikaren bandera jaso zuen. Argazkian, 16 urteko Jonek harro begiratzen du balkoira: aldaketa baten hasiera sentitzen du.”

Argazki guztiak atera ostean, ikastetxeko korridoreetan edo beste leku apropos batean erakutsiko dira argazki guztiak, gainontzeko ikasleek ere ikusteko. Argazki-erakusketarentzat ere izen bat asma dezakete (Adibidez, “Eguna begietatik”, “Aldaketaren eguna”…).  

• “Bestearen azalean”. Ikasleek TikTok bat sortuko dute, gertakari historiko bat gaur egungo ikus-entzunezko formatuetan aurkezteko gaitasuna landuz. Ariketa honen helburua Historia garaikideko pasarteak ulertzea eta egungo hizkera eta komunikazio estilora ekartzea da.

Talde txikitan lan egingo dute eta TikTok, Instagram Reels edo bestelako modako aplikazoen estilora, 30-60 segundoko bideo labur bat sortuko dute, Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko gertakari historiko batean oinarrituta. Egungo hizkuntza, musika, etiketak edo efektuak erabil ditzakete, betiere testuinguruarekin koherenteak badira. Tonua serioa edo umoretsua izan daiteke, baina errespetuzkoa. 

Hona hemen jorratu daitezkeen eszena batzuk:

Bideoak ikastetxeko sare sozialetako kanaletan edo webgunean argitaratu daitezke, etiketa bateratuak edota bilaketarako testu txikiak erabiliz ((#TikTokHistorikoa, #DBH4, #Errepublika…).

• “Historia egiten”. 1931ko apirilaren 14an II. Errepublikaren aldarrikapena euren herrian nola bizi izan zen ikertu beharko dute ikasleek. Talde txikitan banatuko dira eta iturri ezberdinetara jo beharko dute informazio bila: artxiboak, liburutegia, hemeroteka digitalak, familiako edo herriko adinekoen testigantzak, Ahotsak.eus, egunkari zaharrak, argazkiak, kartelak eta dokumentu historikoak… Modu egokian jarri beharko dituzte iturrien erreferentziak:

- Etxeberria (2023). “II. Errepublika eta gure herria”. Zumaia: Udal Liburutegia.

- Ahozko testigantza; Jose Mari Agirre. 92 urte. Elgoibar. 2025eko martxoa.

- artxiboa.euskadi.eus. Kontsultatua: 2025/05/10

Lanean hasi aurretik, gelan denen artean adostu ditzakete jorratuko dituzten puntuak eta ikerketarako egitura posiblea. Irakasleak galdera gidari batzuk ere proposatu ditzake.

Ikasleek ikerketaren emaitza idatziz emango diote irakasleari. Ondoren, talde bakoitzak ahozko aurkezpen bat egingo du gelakideen aurrean.

4. Ekoizpena partekatzea. Antzezlanak eta ahozko zein idatzizko aurkezpena egingo dute ikasleek.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak interesa piztu dion.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikaziorako gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera izan duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.
• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea balioesten duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen. 

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk, ikasgaiko konpetentzia espezifikoekin lotutakoak:

1. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den egungo eta iraganeko prozesu eta gertaera historiko, geografiko eta sozialei buruzko informazioa bilatzen, aukeratzen, antolatzen eta komunikatzen, hainbat euskarritan, eta zereginaren helburuak kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideari lotutako gai geografiko-historikoei buruz modu kritikoan argudiatzen, banaka zein taldeka, iturri fidagarriak kontrastatuz eta terminologia egokia erabiliz.

2. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek lurraldean eta paisaian duten eragina ezagutzen, mundu mailan, natura, landa eta hiri-ingurunea kontserbatzen, hobetzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatuz.
• Ea gai den jarduera ekonomikoek eta mugimendu demografikoek gizarteeetan duten eragina aztertzen eta baliabideak modu egokian eskuratzen laguntzen duten portaerak eta ekintzak identifikatzen, gaur egungo erronka demografikoak kontuan hartuta.

3. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den, Aro Garaikideko antolaketa politikoaren eredu nagusiak mundu--mailan, estatu-mailan eta tokikoan adierazten eta azaltzen; eskubide eta askatasun indibidual eta kolektiboak ezartzen lagundu zuten sistemei arreta berezia eskainiz, eta eskubide eta askatasun horiek erabiltzeko garaian atzerakadak izan zituzten aldiei edo egoerei kontrajarriz.
• Ea gai den Aro Garaikidean kontzientzia solidarioa sortu, herritarren parte-hartzea eta gizarte-kohesioa sustatu eta desparekotasuna ezabatzeko lan egin zuten mugimenduak identifikatzen.

4. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidearen eta egungo antolaketa politiko eta ekonomikoaren ezagutza esanahitsua bereganatzen eta eraikitzen, dedukzio-prozesuen eta proiektu edo erronken bidezko lanaren bitartez, landutako gaiak ulertzen direla islatzen duten produktuak prestatuz.
• Ea gai de Aro Garaikideko aldaketa historiko esanguratsuen prozesuak aztertzen, baita gizarteek aurre egindako erronka nagusiak ere, kausak eta ondorioak identifikatuz, jakintzagaiaren berezko termino eta kontzeptu teknikoak erabiliz eta gertaerak sekuentzia kronologikoen bidez erlazionatuz.

5. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Aro Garaikidean zehar emandako portaera demografikoak, horien eboluzioa, izan dituzten aldaketak eta haien zikloak ezagutzen eta interpretatzen, kontzeptu tekniko zehatzak erabiliz eta gaur egun munduan ditugun arazo eta erronka nagusiekin lotuz.
• Ea gai de Aro Garaikidean ezagutzen diren bizi-etapen eta bizimoduen ezaugarriak identifikatzen, eta gaur egungoekin konparatuz, bien arteko antzekotasunak eta ezberdintasunak bereizten, horien ezagutzak eskaintzen duen aberastasuna baloratuz eta gure inguruan eta ingurune hartan osasungarria eta jasangarria denaren arteko distantzia hautemanez.

6. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den ekonomiaren garapenaren ideiaren eta horrek gizartean, lurraldean eta ingurumenean izan dituen ondorioen esanahi historikoaren ezagutza aplikatzen, nazioartean, estatuan eta tokian, agiri ekonomikoen bidez, hazkunde eta atzeraldi erritmoak eta zikloak daudela ulertuz, eta planetaren jasangarritasuna bermatuko duten portaera ekosozialak hartzeko beharra kontuan hartuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko sistema ekonomikoak eta haien garapen-prozesuak aztertzen eta azaltzen, eta elkarren artean alderatzen, haien arteko erlazioak eta baita nazioartean sortu eta sortzen dituzten gatazkak identifikatuz; eta gizarte-eskubideen garrantziarekin eta oinarrizko baliabideetarako eskubide unibertsalaren beharrarekin lotuz.

7. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den Historia Garaikidean zehar garatu diren kultura- eta politika-prozesuak gaur egunera arte eraiki diren talde-identitateekin lotzen, norberaren eta besteen identitatea osatzen joan diren ezaugarriak ezagutuz eta errespetatuz, eta bakoitzaren esanahi askotarikoak eta kultura unibertsalari egindako ekarpenak aztertuz.
• Ea gai den Aro Garaikideko ekarpenak identifikatzen eta azaltzen, ondare historiko, instituzional, artistiko eta kulturala munduko herritarren ondare komun gisa aintzat hartuz eta balioetsiz, eta tokiko, autonomiako, nazioko, Europako eta mundu osoko talde identitateen oinarritzat onartuz.