Inguruko aniztasuna

Ikasleengan bultzatuko diren jarrerak

• Kultura- eta hizkuntza-aniztasuna ezagutzeko irrika izatea
• Arraza eta bizimodu desberdinekiko errespetua erakustea
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Diskriminazio guztiekin kritiko agertzea
• Arrazakeriaren aurkako jarrera aktiboa azaltzea

Bideoa ikusi aurretik

Aurre-ezagutzak aktibatzeko, gisa honetako galderak egin ditzakegu, bideoa gure inguruko aniztasunari buruz dela esanda:

_{-Nongoak dira zure gurasoak? Kanpokoak direnak, nolatan etorri ziren Euskal Herrira?}

_{-Jatorrien zerrenda bat egin dezakegu eta munduko mapan kokatu.}

_{-Nolakoak dira aipatutako herri/herrialde horiek? Zer berezitasun dituzte? Kontatu nolakoak diren! Zein da urrutien dagoena? Zein da desberdinena? Zergatik?}

_{-Zenbat hizkuntza hitz egiten dira guztira gela honetan? Hizkuntzen zerrenda egin dezakegu eta hizkuntza horietan "kaixo" hitza idatzi.}

_{-Zer abantaila eta zer desabantaila ditu "desberdina" izateak? Zuen ustez, baloratzen al da hizkuntza- eta kultura-aniztasuna?}

_{-Aipatu zuen etxeetan mantendu diren ohiturak: jakiak, jantziak, ospakizunak (adibidez, kuskusa, matea...).}

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu.
2. Bideoan zehar ulertzen ez dena azaldu, eta behar beste aldiz ikusi. Hiztegi aldetik dituzten zalantzak argitu. Ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apuntatu. Adibidez, “piñata”.

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

   _{-Zer da integrazioa? Nola ulertzen duzue? Noiz dago pertsona bat herri batean integratuta?}

   _{-Elkarrizketatu guztiek euskaraz hitz egiten dute. Zuen ustez, euskarak balio al du errazago integratzeko?}

   _{-Ezagutzen al zenituzten bideoan aipatu diren herrialdeak, hizkuntzak eta ohiturak?}

   _{-Ba al zenekiten armenieraz eta euskaraz hitz batzuk berdin esaten direla?}

   _{-Ospakizunak aldatu egiten dira kultura batetik bestera. Ba al dakizue Txinan urtea ez dela urtarrilean hasten? Noiz hasten da?}

   _{-Ba al dakizue zer den Ramadana? Noiz izaten da? Zergatik egiten da? Zer erlijio ezagutzen dituzue?}

   _{-Gabonak erlijio katolikoarekin lotuta daude, eta ez dira toki guztietan ospatzen. Oparien ohitura ere aldatu egiten da toki batetik bestera. Hona Olentzero eta erregeak etortzen dira... eta beste toki batzuetara?}

    

   Gelan bertan dagoen aniztasunaz jabetzeko, jatorri guztiak eta hitz egiten diren hizkuntza guztiak bistaratzeko, gelako atean edo ikastetxeko korridoreetan -bertatik pasatzen direnek ikus dezaten- jartzeko moduko collageak egitea proposatzen dugu. Mapa bat ere izan daiteke, toki desberdinetako ezaugarriak erakusten dituena.

   Azkar egiteko modukoa baina aldi berean ikusgarria izatea komeniko litzateke. Ikasleak taldeka banatuko dira, eta talde bakoitzak panel bat prestatuko du, egoki iritzitako eran. Koloretako kartoi-meheak erabili daitezke horretarako. Margoak, koloretako paperak, argazkiak, marrazkiak... Irudimena erabiltzera gonbidatuko ditugu

3. Euskal Herrian hitz egiten diren hizkuntzak. 101 L webgunea ezagutuko dugu. Euskal Herrian hitz egiten diren hizkuntzak jaso eta ezagutarazteko sortu zen egitasmo hori, 2015. urtean. Ehun hizkuntza baino gehiago jaso dituzte. Ikasleak webgunean sartu, eta arakatzera gonbidatuko ditugu. Modu asko daude bilaketak egiteko: herriaren arabera, hizkuntzaren arabera, elkarrizketatuen izenaren arabera eta proiektuaren arabera.

Binaka edo talde txikietan ipini, eta taldetxo bakoitzak hizkuntza bat (ezezaguna zaiona) aukeratu dezake eta taldekideekin hizkuntza horren gainean hausnartu. Ondoren, taldeko bozeramaileek hizkuntza horren berri emango diete gelakideei, ahoz eta gehiegi prestatu gabe (modu nahiko inprobisatuan): non hitz egiten den, zer berezitasun dituen, zergatik iruditu zaien erakargarria...

 4. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke, talde txikietan. Lau adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin dezakete. Proposamenak ikasleen gaitasunen eta erritmoen arabera moldatu daitezke; irakasleak erabakiko du hori nola egin.

• "Testigantza bila". Bideoko elkarrizketatuen fitxak 101L webgunean daude. Gehienak landuta daude, eta hainbat bideo-pasarte dituzte ikusgai. Bideoko pertsonei buruzko informazio gehiago lortzea da proposatzen dena. Ikasleak binaka jar daitezke, eta bikote bakoitzak bideoko pertsona bat aukeratu dezake.

Yu Shuan	Aisha
Stefia	Cecilia
Quico	Mohamed
Sadina	Vahe
Malaika	Emilio
Irina	Mia
Awa Balla

Grabazio guztiak ez daude sareratuta oraindik. Ikasleek hala nahi badute, posible da 101l.ahotsak.eus webguneko beste elkarrizketatu bat aukeratzea ere, euskara hitz egiten duena; hona hemen adibide batzuk: Khalila,  Sidi, Wednesday, Ding Chen,  Petra Elser, Jordi Serra, Zishan Tariq, Barry Manley, Aritz Branton, Aurel Ibo, Miki Lamedica, Thomas Pierre, Cristina, Hassun...

Ikasleek ahozko aurkezpen labur bat egingo dute, egokitu zaien pertsona horri buruz eta iritzia ere emango dute. Aurkezpena prestatu egingo dute; pantaila bat eta bozgorailua beharko dira, bideo-irudiak ikusteko.

Ariketa honek bideoan agertu diren pertsonak gehiago ezagutzeko eta gertuago sentitzeko balio dezake, eta inguruan daukagun aniztasunaz hobeto jabetzeko.

• "Mundu zabalean". Mundua oso zabala eta aberatsa da. Ez dugu behar beste ezagutzen. Proposamen honen bidez munduko herriak eta herrialdeak hobeto ezagutuko ditugu. Ikasle bakoitzak herrialde bat edo jatorri bat aukeratuko du (adibidez, Nepal, Andaluzia...). Berak ezagutzen duena izan daiteke, edo erakargarria gertatzen zaiona. Jatorriak ez errepikatzea komeni da; batek baino gehiagok berdina nahi izanez gero, zozketa egin dezakete.

Hona hemen herri/herrialde horri buruz lortu dezaketen informazioa:

• Kokapena
• Hizkuntza(k) eta alfabetoa(k)
• Bertako leku bereziak/ezagunak
• Gastronomia
• Ohiturak (erlijioak, jantziak, ospakizunak, jolasak, abestiak...)

Ikasle bakoitzak ahozko aurkezpen txiki bat egingo du aukeratu duen herriari edo herrialdeari buruz. Argazkiak erakutsiko ditu, inprimatuta edo pantaila batean, azalpenei laguntzeko. Posible da baita ere PPT bat edo antzeko aurkezpenen bat prestatzea, aurkezpena aberasteko.

Munduko mapa batean edo bola batean jatorri guztiak ipintzen joan daitezke ikasleak; txintxetak erabili ditzakete horretarako.

• “Jolasten”. Eskulanak egitea proposatzen dugu. Gela laupabost laguneko talde txikietan banatu, eta talde bakoitzak eskulan bat aukeratzea. Ikasleek aukeratu dezakete zer egin nahi duten, beraien gustuen eta gaitasunen arabera.

Lau adibide dakartzagu hona, baina posible da ikasleek beste eskulan batzuk proposatzea ere. Hori bai, munduko beste toki bateko eskulana izatea komeni da, ez Euskal Herrikoa.

1. "Piñata". Mexikon eta Ipar Amerikako beste herrialde batzuetan “piñata”k egiteko ohitura dute. Festa guztietan erabiltzen dituzte, bereziki umeak daudenean. Paperez egindako egiturak dira, goxokiz betetzen dituztenak, eta gero zintzilik ipini; umeek makila batekin egitura apurtu behar dute, begiak estalita, barrukoa lortu ahal izateko. Tamaina, forma eta kolore askotako “piñata”k daude (Euskal Herrian lurrezko lapikotxoekin antzeko jolasa egin izan da).

Politena ikasleek “piñata” modu tradizionalean egitea izango litzateke. Adibiderako, ikus bideo hau. “Piñata”k egitea nahiko langintza luzea izaten denez, hona hemen “piñata”k modu errazean egiteko bi adibide: 1. “Piñata” erraza paperezko lanpararekin (soketatik tiraka irekitzen da; ez dago     makilarekin jo beharrik: arrisku gutxiago). 2. “Piñata” kartoizko kaxarekin.

b. "Atrapasueños". Ipar Amerikako herri indigenen ohitura da.  Amesgaiztoak uxatzeko balio du: amets politenak soilik uzten ditu pasatzen; amesgaiztoak katigatuta geratzen dira. Armiarma sare baten antzekoa da, eta zintzilik ipintzen da, normalean logelan. Norberarentzat egin daiteke edo norbaiti oparitzeko.

Nola egin erakusten duen bideo bat. Modu askotakoak daude; ikasleak bere gustukoa aurki dezala.

c. "Origami". Japoniako eskulan bat da eta "papera tolestea" esan nahi du. Hainbat forma egin daitezke papera tolestuta: animaliak, loreak... Hori bai, debekatuta dago guraizeak erabiltzea!

Origami loroa nola egiten den ikus daiteke bideo honetan. Ikasleek nahi duten forma aukeratu dezakete, noski. Posible da hainbat forma egiten ikastea ere! Adibidez, taldekide bakoitzak forma bat egiten ikastea eta gero lagunei nola egin erakustea.

 d. "Pazkoako arrautzak". Europa ekialdean eta erdialdean arrautzak margotzeko ohitura dute, Pazkoa garaian. Ondoren, ezkutatu egiten dituzte, eta umeek topatu egin behar dituzte. Arrautza egosiekin egin daiteke eta baita ere arrautzei zulotxoa egin eta barrutik hustuta. Arrautza egosiak direnean, erabiltzen den pintura berezia da, eta arrautza jan egin daiteke. Arrautza hutsek, berriz, apaingarri moduan balio dezakete, ez baitira usteltzen.

Hona hemen arrautzak margotzeko modu bat, janarirako kolorantea erabilita.

Talde bakoitzak egindako eskulanaren ahozko aurkezpena egingo du. Nongo ohitura den, zer material erabili duten, nola egin duten… eta, bukaeran, emaitza erakutsiko dute.

• “Sormena lagun”. Aniztasun Festa antolatu dezakete ikasleek, ikasgelan edo ikastetxean. Proposamen hau aurrekoarekin batu daiteke, eta eskulanak ere festa horretarako egin (“piñata”, adibidez). Ikasle bakoitzak zerbait eraman edo prestatu beharko du egun horretarako. Festan ikasle guztiek zerbait egin beharko dute: ipuinak kontatu, errezetak esplikatu, eskulanak nola egiten diren azaldu, dantza egin, kantatu... Ikasle bakoitzak bere gustuko zerbait aukeratu dezala. Aukera bat: parte-hartzaileei festan jarduera desberdinak egiteko aukera ematea, hainbat txoko edo tailer sortuz. Sormena erabili!

Hemen Aniztasun Festa horretako osagai posible batzuk:

• Jatekoa eta edaria. Gastronomiaren txokoa. Etxean prestatutako jakiak eta edariak eraman ditzakete, ikastetxean jateko. Horietako batzuk nola egiten diren azaldu dezakete ikasleek, errezetak eramanda. Posible da festan bertan errezeta erraz bat egitea: adibidez, Brasilgo "brigadeiro" bonboiak egiteko ez da surik edo hozkailurik behar.

• Kantak eta dantzak. Kanten eta dantzen txokoa sortu daiteke. Bertan, munduko toki desberdinetako abestiak eta dantzak ezagutzeko aukera egon daiteke. Aurrez aukeratzea komeni da, eta kanten kasuan letra idatziz eramatea: jatorrizkoa eta itzulpena.
• Ipuinak. Toki desberdinetako ipuinak ezagutzeko aukera eman dezake txoko honek. Ipuin laburrak izango dira. Ikasle batek jatorrizko hizkuntzan kontatu dezake ipuina eta beste ikasle batek bat-bateko itzulpena egin. Ipuinaren testuingurua ere azaldu daiteke.
• Jolasak. Gelan bertan jolasteko moduko jolasak aukeratu ditzakete. Esku-jolasak, kanika jolasak, mahai-jokoak... Adibidez, "harritxoen jolasa" munduko toki askotan egiten da, modu desberdinetan.
• Eskulanak. Eskulanen txokoan eskulan errazak egiteko aukera egon daiteke. Adibidez, "origami" animaliak nola egin, koloretako paperekin.
• Jantziak. Toki desberdinetako jantziak ikusi eta probatzeko txokoa ere egon daiteke. Adibidez, buruan zapia ipintzeko modu desberdinak ezagutzeko aukera eman daiteke.
• Ospakizunak eta ohiturak. Posible da munduko toki desberdinetako ohituren berri emateko txoko bat sortzea ere. Argazkiak erakutsi, eta azalpenak ematea. Adibidez, nola ospatzen den urte berri txinatarra.

   

Aukera bat: familiako norbait edo lagunen bat gonbidatzea Aniztasun Festara. Ikastetxe osoko festa ere izan daiteke. Festa grabatzea proposatzen dugu, gero ikusi eta baloratu ahal izateko. Irudiekin bideo bat osatu daiteke, egoki iritzitako eran zabaltzeko: posible da, adibidez, hurrengo ikasturtean ikasleei erakustea.

5. Ekoizpena partekatzea. Ahozko aurkezpena edo emanaldia egingo dute ikasleek, gelakideei euren lanaren emaitzak ezagutarazteko. Aurkezpen guztien ondoren, galderentzat, hausnarketentzat eta iritzientzat tartea izango da. Ahal dela, jarduerak grabatu egingo dira, bideoz (ondo egindakoez eta hobetu beharrekoez jabetzeko eta etorkizuneko beste ekoizpen batzuekin alderatzeko). Festaren kasuan ere txoko guztietako jarduerak grabatzea proposatzen da. Ikasleek ahozkoa eta idatzizkoa bereizten ikastea eta pixkanaka ahozko jardunean gero eta hobeto moldatzea komeni da. Irizpideak proposatzeko, irakasleari baliagarriak gerta dakizkioke: ahozkoaren ezaugarriak eta baliabideak.

Ebaluazio-irizpideak

A) Ikasleen autoebaluazioa. Ikasle bakoitzak zertan ikasi duen, zer ikasi duen eta talde gisa zer ikasi duen zehaztu beharko du. Ikasleek euren autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak interesa piztu dion.

• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikaziorako gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera izan duen ala zailtasunak izan dituen.

• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

• Ea balioesten duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

B) Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko kontuan hartu ditzakeen irizpideak, ikasgaiko konpetentzia espezifikoekin lotutakoak:

1. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea gai den norberaren kontzeptu egoki bat eraikitzeko, gainerakoekin eta naturarekin lotuta, modu seguru eta kritikoan, identitateari buruzko ezaugarriekin lotutako informazio analogikoa eta digitala eta adierazpen artistikoak antolatuz eta sortuz.

• Ea gai den bere autoestimua eta autonomia garatzeko, besteekin harmonian, emozioak adieraziz eta identifikatuta eta desioak eta helburuak argituz.

• Ea gai den identitatea garatzearekin lotutako oinarrizko kontzeptuen inguruan gogoeta egiteko (emozioak eta sentimenduak, autoestimua, adiskidetasuna, maitasuna, familia, kultura...), banakako eta taldeko ikerketa-dinamiken bidez.

2. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea posizio moral autonomoa sortzen duen, deliberazio arrazionalaren bidez eta beste batzuekiko errespetuzko elkarrizketaren bidez, zenbait balio eta bizimoduren inguruan.

• Ea bizikidetza baketsua, errespetuzkoa, demokratikoa eta bidezkoa sustatzen duen, baita gatazkak konpontzeko konpromisoa ere, halakorik dagoenean, gizakiaren izaera sozial eta politikoari buruzko ikerketatik abiatuta.

• Ea genero-berdintasuna, indarkeriaren gaitzespena eta gutxiengoekiko eta identitate desberdinekiko errespetua bezalako balioekin konpromiso aktiboa hartzen duen, balio horiekin lotutako arazo tokiko eta globalei buruzko argudio-elkarrizketatik abiatuta.

4. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea galderaren izaera kontzeptu gisa ulertzen duen, zalantzan jartzeak giza jardueran duen garrantzia baliaraziz eta ingurune hurbilean esparru etiko-zibikoko galderak identifikatzeko eta lantzeko gaitasuna garatuz.

• Ea elkarrizketa kooperatiboaren bidez besteekin interakzioan jarduten den, jokabide gizalegezko eta demokratikoak eta balio komunek, errespetuak eta enpatiak bideratutakoak modu arrazoitu eta autonomoan hartuz.

• Ea pentsamendu konplexua oinarritzen duten pentsamendu-trebetasun nagusiak garatzen dituen: pertzepzio-trebetasunak (entzutea, behatzea...), ikerketa-trebetasunak (hipotesiak formulatzea, aukerak hautatzea...), kontzeptualizazio trebetasunak (definitzea, alderatzea...), arrazoitze-trebetasunak (arrazoiak ematea, zatiak eta osotasuna erlazionatzea...) eta itzulpen-trebetasunak (interpretatzea, inprobisatzea...) dinamika gidatu indibidual eta kolektiboen bidez.

5. konpetentzia espezifikoarekin lotuta

• Ea norberaren eta besteen emozioak eta zaintza modu orekatuan kudeatzeko jarrera garatu duen, norberaren emozioak identifikatuz, aztertuz eta modu asertiboan adieraziz eta besteenak antzemanez eta baloratuz, sormen- eta hausnarketa jardueren inguruan.

• Ea adiskidetasunean, maitasunean eta besteen eta ingurunearen zainketan oinarritutako jarrera hartzen duen, beste pertsona batzuekiko eta ingurunearekiko interakzio zibiko eta etikoaren esperientzia afektibotik eta horren inguruko gogoetatik abiatuta.