LGTBIQ+ kolektiboa

Ikasleengan bultzatuko diren jarrerak

• Nortasun sexualarekiko eta orientazio afektibo-sexualarekiko errespetua erakustea
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Diskriminazio guztiekin kritiko agertzea
• Homofobiaren eta transfobiaren aurkako jarrera aktiboa azaltzea
• Inguruan dugun aniztasuna ezagutu eta baloratzeko nahia izatea

Bideoa ikusi aurretik

1. Gaiaren aurkezpena egin: LGTBIQ+ kolektiboa. Aurre-ezagutzak aktibatzeko, gisa honetako galderak egin ditzakegu:

   -Ba al dakizue LGTBIQ+ kolektiboaren hizki bakoitzaren esanahia?

   -Badakizue hizki bakoitzaren atzean dagoena azaltzen? Letraz letra joan gaitezke, errepaso azkar bat eginez.

   -Zein da letra ezezagunena zuentzat? Zergatik?

   -Zer da “queer” izatea?

   -Ezagutzen al duzue kolektibokoa sentitzen den inor?

   -Erraza al da “armairutik ateratzea” gaur egun?

   -Igartzen al duzue jarrera homofoborik edo transfoborik inguruan?

2. Ekain Perrinori gertatutakoa ere komenta daiteke.

Bideoa ikusi aurretik, bideoan agertzen diren hiru adituei buruz hitz egin dezakegu. Kattalin Miner eta Iñigo Etxezarreta Eihera kooperatibako kideak dira eta ikastetxeetan formakuntzak ematen dituzte. Josebe Iturrioz ere aditua da LGTBIQ+ gaietan; telebistan ere agertzen da errealitate horiei buruz hizketan. Hirurak dira militante feministak, eta LGTBIQ+ kolektiboa mugimendu feministarekin lotzen dute.

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.
2. Atentzioa eman dieten pasarteak gogoan hartu. Ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apunta ditzatela. Adibidez, homogeneo, heteronorma edo heteroarau, zis, hormona, transgenero, pertsona bitar, transitatze, hermafroditismo, enpirikoki, polisemia, subersibotasun, mainstream, hegemoniko...

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

-”Heteroarauak suposatzen duen indarkeriarekin amaitzea” da LGTBIQ+ kolektiboaren helburua, Iñigoren arabera. Zer da heteroaraua, zuen ustez? Eta nola baldintzatzen du gure bizimodua?

-Kontzeptu guztiak argi geratu al zaizkizue? Zalantzarik piztu al zaizue? Denon artean argitzen saia gaitezke, berriro letraz letra joanda.

-Egia al da lesbianak ezkutuan geratzen direla, nahiz eta borroka guztietan parte hartu?

-Eta bisexualak inork ez dituela serio hartzen? Zergatik gerta daiteke hori?

-Ezagutzen al duzue pertsona transik? Gehiago jakiteko, bi neska transen esperientziei buruzko bideoa ikus daiteke (DBH-2rako prestatu duguna): Trans izatea.

-Ezagutzen al duzue pertsona intersexualik? Agertzen al dira hedabideetan? Kattalinek dio intersexualitatea dela letra ezezagunena, nahiz eta portzentajea aldetik dezente diren. Zer iruditzen zaizue?

-“Genero ez bitar” moduan agertzea -ez emakume ez gizon- erraza ikusten al duzue gure gizartean? Zer zailtasun izan ditzakegu horretarako? (komunak, aldagelak, mediku-sistema, lana aurkitzeko garaian, jendearen erreakzioa...)

-Ikusten al duzue aukerarik egunen batean mutil-neska sailkapena aldatu eta zabaltzeko?

-Zuen ustez, etiketak beharrezkoak al dira? Zergatik?

-Batzuek identifikatuago sentitzen dira “transmaribollo” izendapenarekin LGTBI siglekin baino. Zer iruditzen zaizue iraina aldarrikapen-tresna moduan erabiltzea?

-Kontrakorik esan ezean, pertsona guztiak heterosexualak direla pentsatu ohi dugu. Naturala eta ohikoa al da ingurukoei sexu-lehentasunaz galdetzea? Ala deserosoa da? Hauetako zer galdera erabiliko zenukete eta zergatik?

a. “Zu heterosexuala/homosexuala al zara?”

b. “Zu marika/bollera al zara?”

c. “Zu lesbiana/gaya/bisexuala al zara?”

d. ”Zuri mutilak/neskak/mutilak eta neskak gustatzen al zaizkizu?”

-LGTBIQ+ kolektiboaren aldeko lanetan dabiltzan erakunde eta elkarteei buruzko informazioa bilatu. Zer egiten dute?

Badago termino bat bideoan azaltzen ez dena: pansexuala. Bisexuala eta pansexuala kontzeptuak antzekoak dira: zer desberdintasun dago bien artean? Joseberen azalpena ikus daiteke.

LGBTIQ+ kolektiboan errealitate asko batzen dira. Sexualitatea bizitzeko modua, genero-nortasuna, genero-adierazpena eta sexu-lehentasuna aipatzen ditu Iñigok bideoan. Hitz egin dezagun kontzeptu horiei buruz, askotan nahasgarriak gerta daitezke eta. Taula hau baliagarria gerta dakiguke.

3. Josebe Iturriozek “luma heterosexualak” aipatzen ditu. “Heterosexualitatea antzerki hegemoniko bat da”, dio. “Antzeztu emakume bat” edo “antzeztu gizonezko bat” esanez gero, denok jakingo genuke zer egin. Ala ez? Proba dezagun: gelako neskek mutilak imita ditzakete, eta mutilek neskak. Bi taldetan bana daitezke, eta elkarri begira jarri. Ea zer gertatzen den.

Mugimendu gutxiko antzezpenak izango dira, ia-ia estatuak bezala, eta soinu txikiak egingo dituzte, Josebek bideoan aipatutako “ai” horren parekoak.

Ondoren, azter ditzagun agertu diren ezaugarriak (bi zerrenda osa ditzakegu arbelean, Neskak eta Mutilak):

• Gorputz-adierazpena. Keinuak eta mugimenduak: eskuak (airean, poltsikoetan, zintzilik, genitaletan...), hankak (zabalik, elkartuta, gurutzatuta...), burua (tente, okertuta, makurtuta...), aurpegia (serio, irribarretsu, haserre, pozik...), beste gorputz atal batzuk (ipurdia kanporantz ala barrurantz, aldaka albo batera, paparra aterata...)
• Soinuak (sendoak, agudoak, bolumen handikoak, sotilak...)
• Transmititutako emozioak/jarrerak (indarra, ahultasuna, sumisioa, erakarpena, agresibitatea...)

Atera ondorioak, guztien artean. Esan al daiteke antzeztutako nesketako batzuk “lumadun neskak” direla? Antzeztutakoa bat al dator errealitatearekin? Nolakoak gara?

 4. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek horietako bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin dezakete.

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Elkarrizketatu LGTBIQ+ kolektibokoa den norbait edo letra horietako batekin lot daitekeen pertsonaren bat. Kolektibo horren alde lanean dabilen militante bat izan daiteke, edo herritar xume bat. Beste aukera bat: errealitate horiei buruzko ezagutza eta onarpen-maila zenbatekoa den -eta izan den- jakiteko elkarrizketak egitea; adibidez, adinekoei: euren gaztaroan homosexualitatea nola ikusten zen eta orain nola ikusten duten konta dezakete.

Lana binaka egin dezakete. Elkarrizketatua nor izango den pentsatzea eta elkarrizketa lotzea izango da lehenengo lana. Ondoren, galdetegia prestatuko dute. Elkarrizketak laburrak izango dira eta bideoz grabatuko dituzte —bideokamera edo sakelakoa erabilita—, gero gelakideei erakusteko. Hona hemen grabazioak egiteko kontuan har ditzaketen jarraibide orokorrak.

Lana amaitutakoan, aurkezpen txiki bana egingo dute bikote guztiek, bideo-pasarte batzuk erakutsiz, eta elkarrizketatuari buruzko datuak ere emango dituzte (izena, adina, nongoa den, nolatan aukeratu duten...).

Grabazio guztien artean pasarte egokienak aukeratu eta bideo-muntaia egin dezakete, OpenShot programarekin, elkarlanean. Nola erabili erakutsiko zaie. Bideo hori ikastetxean eta herrian zabaldu daiteke.

Posible da grabazioak gero ahotsak.eus proiektura bideratzea ere.

• “Gaur egunera begira”. Zer jakin nahiko genuke LGTBIQ+ kolektiboaren inguruan? Ezezagunenak egiten zaizkigun errealitateak ikertuko ditugu, gaur egungo egoera (eta azken urteetakoa). Banaka edo binaka egiteko lana izan daiteke, eta Internet-a ezinbesteko tresna izango da horretarako.

Hona hemen beste gai batzuk:

1. Intersexualitatea
2. Drag King eta Drag Queen
3. Transexualitatea
4. Queer

Bi lan-ildo proposatzen ditugu, aukeran:

• Zer da? Definizioak, azalpenak, irudiak, adibideak... Esate baterako: 'Zer da intersexualitatea?'
• Kasuak, errealitate horien adibide diren pertsonen esperientziak azaldu. Hona hemen adibide batzuk: Susannah Temko emakume intersexuala, Camino Baró emakume intersexuala, Hanne Gaby Odiele modelo intersexuala, Gabriel Jose Martin intersexual gay-a, Lera aktibista intersexuala, Conchita Wurst drag queen abeslaria, Samantha Hudson queer artista...

Ikasleek egindako ikerlanaren ahozko aurkezpena egingo dute, 5-10 minutukoa. Horretarako, egoki iritzitako baliabideak erabiliko dituzte: ikus-entzunezkoak, ppt-ak, argazkiak, marrazkiak, antzerkia...

• ”Bestearen azalean”. Gizon eta emakume moduan sozializatzen gaituzte: nola jantzi, nola ibili, nola hitz egin, nola begiratu... erakusten digute, egokitu zaigun generoaren arabera. Ariketa performatibo bat egitea proposatzen dugu: Drag Queen-King tailerra. Maskulinitate- eta feminitate-rol hegemonikoen arabera “mozorrotzea”, baina ez beste generoaren parodia egiteko eta haren kontura barre egiteko (inauterietan mutil askok egiten duten bezala). Helburua hauxe izango da: benetan bestearen azalean jarrita zer sentitzen den jakitea.

  Josebe Iturriozek Drag King tailerrak eman izan ditu. Genero-ikuspegia lantzeko eta emakumeak ahalduntzeko balio dezakete halako tailerrek. Hona hemen berak emandako azalpenak:

  • Drag King ikastaroak ematen
  • Drag King ikastaroetan maskulinitatea lantzen

   

Drag King eta Drag Queen izatea zer den probatu nahi duten boluntarioak eskatuko ditugu. Guztira lau taldetan banatuko da gela (Drag King eta Drag Queen kopurua parekoa izatea komeniko litzateke):

1. Drag Kingak: gizonez jantziko direnak
2. Drag Queenak: emakumez jantziko direnak
3. Drag King tailerraren arduradunak (jantziko den pertsona bakoitzeko arduradun bat egon daiteke)
4. Drag Queen tailerraren arduradunak (pertsona bakoitzeko bat)

Hurrengo pausoa Drag King eta Drag Queen bihurtzeko pausoak ezagutzea izango da. Hainbat bideo daude Interneten, azalpenekin: nola makilatu, nola jantzi, zer osagarri erabili... Modu profesionalean egiten saiatuko gara, ahalik eta sinesgarriena izan dadin. 

Aukera bat Drag Queenak eta Drag Kingak aparte egotea da, talde bakoitzak bere prozesua egin dezan eta, elkar ikustean, sorpresa handiagoa izan dadin. Egun batean Drag King tailerra eta hurrengo batean Drag Queenena egin daiteke (hori izan liteke aukera onena transformazioa ikasle guztiek edo gehienek egin nahiko balute edo denbora aldetik mugatuta egonez gero).

Eta ondoren zer? Proposamen batzuk:

• Laborategia 1: Itxura-aldaketa. Aurretik arropa, ileordeak, osagarriak eta makilajea lortu. Tailer bakoitzeko arduradunek itxura-aldaketa egiten lagunduko diete ikaskideei.
• Laborategia 2: Nola ibili, nola mugitu, nola hitz egin, zer keinu egin... esperimentatu!
• Erakustaldia: Taldeka oholtzara igo eta karaokea edo play-back-a egin. Onena bakarka irtetea izango litzateke, bakoitzak abesti bat aukeratuta (lotsatienek bikoteka egin dezakete).
• Argazki-saioa: Aurretik, bitartean eta, batez ere, ondoren, gerora ere eraldaketaz jabetzeko. Argazkiak ateratzea arduradunen lana izan daiteke.

Oso garrantzitsua da bukaeran prozesuari buruz hitz egitea eta esperientzia-trukea egitea.

Ausartenentzat beste proposamen bat ere badaukagu: kalera irtetea, espazio horretan, beste rol batetik bizita, zer sentitzen den jakiteko. Adibidez, supermerkatura joatea edo herriko kale nagusian paseatzea. Ea nola sentitzen diren, ea jendearen begiradak eta jarrerak nolakoak diren... Ziur asko esperientzia desberdina izango da neskentzat eta mutilentzat, desberdin sozializatu izan direlako. Gomendioak:

• Bakoitzak bere pertsonaia serio hartzea (parodia baztertzea; helburua ez da inori graziarik egitea).
• Neskak talde txikietan irtetea kalera (2-3 pertsona, taldearen babesa sentitzeko), eta mutilak bakarka (taldean badaude, oso posible da festa-giro maskulinizatua piztea, inauterietan gertatu ohi den legez, eta ez da hori interesatzen zaiguna).

5. Ekoizpena partekatzea. Ahozko aurkezpena edo emanaldia egingo dute ikasleek, gelakideei euren lanaren emaitzak ezagutarazteko.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

Ea gaiak bere interesa piztu duen.

Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.

Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko, kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk:

Ea bideoetako testigantzen garrantziaz jabetu den eta interesa erakutsi duen.

Ea enpatiarik erakutsi duen bideoko pertsonekin.

Ea trans kolektiboaren historia eta historian zehar eskuratutako lorpenak ezagutzen dituen.

Ea emakume eta gizonen arteko eskubide-berdintasunaren aldeko jarrera argiak adierazten dituen, haien orientazio afektibo-sexuala edozein izanik ere.

Ea hainbat eremutan (publizitatea, informazioa, txisteak, eskola eta abar) emakumeari edo LGTBI kolektikoari buruz ageri diren gizarte-estereotipoak biltzen eta aztertzen dituen.

Ea emakumea edo LGTBI kolektiboko kideak gutxietsi eta diskriminatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak baztertzen dituen.

Ea kultura-elementuen (estereotipoak, rolak eta abar) eta emakumeen edo LGBT koletiboaren diskriminazioaren arteko lotura azaltzen duen.

Ea sexu-diskriminazioaren eta indarkeriaren aurkako jardunak proposatzen dituen.

Ea transexualen kolektiboari buruzko informazioa bildu duen eta haien aldarrikapenak barneratu dituen.

Ea ikaskideekin eztabaidatuz gogoeta egin duen trans kolektiboaren egoeraren inguruan eta eskolan zein gizartean duen ikusgaitasunaren inguruan.

Ea trans kolektiboa gutxiestea, diskriminatzea eta/edo haren aurkako indarkeria sustatu eta justifikatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak gaitzesten dituen.

Ea Naizen elkartearen ezaugarriak, funtzioak eta programak ezagutzen dituen.

Ea ikerketan informazioa lortzeko gaitasuna erakutsi duen, iturriak bilatzeko orduan.

Ea informazio hori bere gogoetak eta ikuspuntua egituratzeko edo eraldatzeko erabili duen.

Ea talde-lanean ondo moldatu den, berdinen arteko harremanean iradokizunak eginez eta ikaskideen iritziak errespetatuz.

Ea bere iritziak eta hausnarketak partekatu dituen, horretarako txanda errespetatuta.

Ea ahozko ekoizpean ondo moldatu den, komunikatzeko gai izan den.