Matxismoa ezkutuan?

Ikasleengan bultzatuko diren jarrerak

• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Emakumea gutxietsi eta diskriminatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak baztertzea
• Genero-indarkeriaren eta zapalkuntzaren aurkako jarrera aktiboa azaltzea
• Emakumeen ahalduntzerako tresnak ezagutu eta erabiltzeko gogoa

Bideoa ikusi aurretik

Gaiaren aurkezpena egin: eguneroko bizitzan eragiten diguten ohitura eta jarrera sexistei buruzko bideo bat ikusiko dugu. Aurre-ezagutzak aktibatzeko, gisa honetako galderak egin ditzakegu:

_{-Berdintasunean bizi al gara? Parekidetasuna ikusten al duzue gizartean? Zer eremutan?}

_{- Neskok eta mutilok berdin jokatzen al duzue, adibidez, parranda giroan?}

_{-Berdin janzten al zarete? Zer diozue nesken/mutilen modari buruz?}

_{-Bururatzen al zaizue genero aldetik baldintzatzen zaituzteten aurreiritzi, rol aedo estereotiporik? Bota ba!}

_{-Zer da “sexismoa”? Zertan desberdintzen da matxismotik? Lotuta al daude? Eta zer da “mikromatxismoa”?}

Argazki hau ikusi eta komentatu egin daiteke. Gucci markak, estereotipoei aurre egiteko asmotan, mutilentzat ateratako arropa:

_{Irudia: Gucci}

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.
2. Atentzioa eman dieten pasarteak gogoan har ditzatela, eta ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apuntatu.

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

   _{-Bat al zatozte bideoan esan dituzten gauzekin?}

   _{-Zuen ustez, ilea kaskamotz jartzen duena edo beti txandalean dabilena berdin hartzen al da neska ala mutila izan?}

   _{-Argaltasuna eta gizentasuna berdin neurtzen al dira nesken eta mutilen kasuetan? Eta edertasuna?}

   _{-Egia al da emakumeen arropak gero eta txikiagoak direla? Arazorik izan al duzue arropa erostera joan izan zaretenean?}

   _{-Edertasun kanonen gurpilean ez sartzea zaila dela diote Saioak eta Rinak, ia ezinezkoa. Ereduak erreproduzitzen ditugula, nahi gabe ere. Zer iritzi duzue zuek?}

   _{-Mutila noiz etorriko zain egotea ohikoa al da gaur egun ere? Iniziatiba mutilak hartzea, mutila neskarengana joatea “keinu erromantikoa” iruditzen al zaizue? Zergatik?}

   _{-Neskek zaintzaile papera errazago hartzen dutela ere badiote bideoan, eta eskatu ere egiten zaiela, lagun ona izateko baldintza moduan. Ados zaudete?}

   _{-Mutil askorekin ibili den neska oso kritikatua izaten da. Orain ere bai?}

   _{-Zer iritzi duzue izebergaren metaforari buruz?}

   Mutil moduan sozializatua izateak zer suposatzen duen azaltzen du bideo-pasarte honetan Iñigo Etxezarretak.

   Ur handitan saioko bideo hau ere ikus daiteke: Mikromatxismoak. 

3. Pablo Vidalek egindako ikerketa baten arabera, nerabeek zailtasunak dituzte publizitateko sexismoa hautemateko. Zortzi ikastetxetan egin zuen galdeketa, 15 eta 16 urteko DBHko 500 ikasleri. Hona hemen ikerlanaren ondorio nagusiak:

Ikerlanean erabili zituzten hiru irudi:

_{Irudien iturria: Nerabeek ez dute publizitateko sexismoa hautematen - Zientzia Kaiera}

Kolonia iragarkiak aipatzen ditu Saioak bideoan. Ikus ditzagun eta komentatu Paco Rabannen bi iragarki hauek: 1 eta 2. Beste iragarki hau ere ikus daiteke.

_{-Iragarki sexistak iruditzen al zaizkizue? Zergatik?}

_{-Emakumea objektu sexual bezala agertzen al da?}

_{-Hautematen al dugu publizitateko sexismoa?}

_{-Ohituta al gaude leku guztietan emakumeak erdi biluzik ikustera eta normaltzat hartzera?}

Jantzi ditzagun “betaurreko moreak”, gure ingurua hobeto ikusteko eta, ondoren, matxismo-egoerak identifikatzeko eta ekiditeko.

4. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek horietako bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin dezakete.

• ”Bestearen azalean”. Antzerkia egingo dugu. Gizontasuna eta emakumetasuna antzeztuko ditugu. Hitzik gabe eta mugimendurik gabe: estatua bat edo argazki bat bagina bezalaxe.

Bi taldetan banatuko gara. Talde batekoek antzeztu egingo dute eta bestekoak publikoa izango dira, eta, ondoren, alderantziz.

Lehenengo ariketa, berotzen hasteko:

Zer ezaugarri dituzte? Gorputz-atalen jarrera, aurpegiaren espresioa... Zer transmititzen du estatua bakoitzak? Segurtasuna, gogortasuna, ahultasuna... Denen artean ondorioak atera.

Bigarren ariketa: emakumetasun edo gizontasun rolekin lotu ditzakegun hitz edo kontzeptuak pentsatu, eta antzeztea; besteek (publikoak) asmatu egin beharko dute. Adibideak: ama talde bat, gizon-taldea txikiteoan, familia eredugarri bat, emakume feministak, gizonak gimnasioan, pasarelako modeloak, basamutilak...

Antzerki esketxak egin ostean, agertu denari buruz hitz egingo dugu:

_{-Zer rol eta estereotipo agertu dira?}

_{-Zer ezaugarri ditu genero bakoitzak? (ahultasuna, indarra, agresibitatea, lotsa/ausardia, irribarrea/seriotasuna...)}

_{-Eta zer keinu/jarrera darabiltzagu? (hankak gurutzatuta, hankak zabalik, ipurdia kanporantz aterata, paparra puztuta...)}

_{-Erraza al da hitzik gabe, gorputzarekin bakarrik, gizon-emakume rolak antzeztea?}

Bukatzeko, kontrakoa egiten saia gaitezke: estereotipoak hausten eta egungo errealitateko beste eredu batzuk antzezten (aita umezainak, eliteko kirolean dabiltzan emakumeak, baleta egiten duten mutilak...). Erraza al da? Zer zailtasun ditugu?

• ”Sormena lagun”. Argazkilaritza izango da gure tresna jarduera honetarako. Gizonezkoak sarri mozorrotzen dira emakumez, baina alderantziz gutxitan. Gainera, hori gertatzen denean, ohikoa da estereotipoetara jo eta emakumeak barregarri uztea (titi handiak, ipurdia bistan, etab). Interneten ere emakumeen poseak imitatzen dituzten gizonezkoen argazki ugari aurkituko ditugu, baina oso gutxi alderantziz. Izan ere, emakumeen parodia egitea barregarritzat eta dibertigarritzat hartzen da; kontrakoa, berriz, ez.

Lan honen helburua ondo pasatzea da, eta, aldi berean, hausnarketa bultzatzea: zer da barregarria eta zer ez? Nork erabakitzen du hori? Zeren arabera? Irauli ditzagun eskemak!

Lehenengo, bilaketa egingo dugu sarean: emakumeak gizonezkoak imitatzen eta gizonezkoak emakumeak imitatzen. Zer eredu agertzen dira? Adibiderako, argazki hauek edo beste hauek ikus daitezke eta komentatu: barregarriak al dira? Komentatu beste hauek ere:

Ondoren, gure txanda izango da. Parodiatu ditzagun gizonen jarrerak (garagardozale tripontziak, borrokalariak, gizon gogorrak, gaizto aurpegia jartzen dutenak, arreta erakartzeko tontakeriak egiten dituztenak, gizontasuna erakusteko arrautzak ikutzen dituztenak...). Hainbat aukera daude:

1. Sarean aurkitutako argazkiak imitatzea, adibidez, gizonezko pertsonaia famatuenak (esaterako, Rambo). Bi argazkiak elkarren ondoan ipini daitezke gero.
2. Guk asmatutako jarrerak izan daitezke, gizarteko ereduak eta estereotipoak kontuan hartuta. Gelako mutilek mutilen roletan posatu dezakete; ondoren, neskek imitatu egingo dituzte eta bi argazkiak elkarren ondoan ipini daitezke gero. Talde argazkiak ere izan daitezke.

Jarduera hau binaka edo taldeka egin daiteke. Bikote edo talde bakoitzak egindako lana erakutsiko du, eta gelakideei azalduko die zer egin duen, aurkezpen txiki bat eginez.

Aukeratutako argazkiekin argazki erakusketa ere antolatu dezakegu ikastetxean (ikasleenak eta Internetetik ateratakoak).

• ”Jolasten”. Jostailuak eta jolasak, berdinak al dira neskenak eta mutilenak? Pentsatu erosi aurretik bideoa ikusi eta gelan komentatu. Ondoren, begiratu ingurura, bakoitzaren herrira. Arreta jarri publizitatean eta baita gertuko umeengan ere. Argazkiak atera, propaganda-aldizkariak gelara eraman... Aldaketa positiboak nabarmendu, genero-bereizketarik gabeko jolas eta jostailuak.

Collagea egin daiteke, jasotako argazkiekin eta marrazkiak eginez. Aukera bat: jarduera eredugarriak eta eredugarriak ez direnak konparatzea. Gabon inguruan eta taldeka egiteko jarduera izan daiteke. Ondoren, ikastetxeko pasabideetan jar daitezke, denek ikusteko moduan.

5. Ekoizpena partekatzea. Azken ekoizpenaren emaitza ahoz ematea lehenetsiko da, emaitza dena delakoa dela ere, eta, ahal dela, bideokamerarekin grabatzea, ahozko jardunen bilakaera ikusteko.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak bere interesa piztu duen.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.
• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko, kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk:

• Ea bideoetako testigantzen garrantziaz jabetu den eta interesa erakutsi duen.
• Ea enpatiarik erakutsi duen bideoko pertsonekin.
• Ea feminismoaren historia eta historian zehar eskuratutako lorpenak ezagutzen dituen.
• Ea emakume eta gizonen arteko eskubide-berdintasunaren aldeko jarrera argiak adierazten dituen.
• Ea hainbat eremutan (publizitatea, informazioa, txisteak, eskola eta abar) emakumeari buruz ageri diren gizarte-estereotipoak biltzen eta aztertzen dituen.
• Ea emakumea gutxietsi eta diskriminatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak baztertzen dituen.
• Ea kultura-elementuen (estereotipoak, rolak eta abar) eta emakumeen diskriminazioaren arteko lotura azaltzen duen.
• Ea sexu-diskriminazioaren eta indarkeriaren aurkako jardunak proposatzen dituen.
• Ea ikerketan informazioa lortzeko gaitasuna erakutsi duen, iturriak bilatzeko orduan.
• Ea informazio hori bere gogoetak eta ikuspuntua egituratzeko edo eraldatzeko erabili duen.
• Ea talde-lanean ondo moldatu den, berdinen arteko harremanean iradokizunak eginez eta ikaskideen iritziak errespetatuz.
• Ea bere iritziak eta hausnarketak partekatu dituen, horretarako txanda errespetatuta.
• Ea ahozko ekoizpean ondo moldatu den, komunikatzeko gai izan den.