Autobiografia

Proposamen honek ikasleengan jarrera hauek bultzatzea du helburu:

- Gure arbasoen bizimodua ezagutzeko interesa

- Bizikidetzarako jarrera

- Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea

- Euren bizipenak kontatzeko interesa

- Ahozko jarduna ezagutu, erabili eta balioesteko gogoa

Bideoa ikusi aurretik:

1. Gaiaren aurkezpena egingo dugu. Aurre-ezagutzak aktibatuko ditugu.
2. Autobiografiari buruz hitz egingo dugu:

- Zer da autobiografia? Eta zer ez? Norberari gertatutako edozer da autobiografia? Gure oroitzapenak dira? Beste batzuen kontuak (gurasoak, senideak, lagunak, ezagunak…) tartekatzen ditugunean ere bai, gure ikuspegia ematen dugun heinean? Guztien artean hausnartu eta iritziak partekatu.

-Zein dira autobiografiaren ezaugarri nagusiak? Zer aditz mota erabiltzen da gehien (1. pertsona)? Kronologikoa izan ohi da?

-Eta zer da biografia? Zein dira autobiografiaren eta biografiaren arteko diferentziak?

-Zer testu-genero dira autobiografia eta biografia? 

Autobiografiaren definizio posible bat: norberak bere bizitza edo bizitzaren zati bat kontatzea da autobiografia: jaiotza, ibilbidea, lorpenak, zaletasunak eta pertsona horrentzat garrantzitsuak izan diren bestelako kontuak.

Biografiaren definizio posible bat: pertsona batek beste norbaiten bizitza kontatzen duenean, jaiotzatik hasita; bere ibilbideko gertaera nagusiak (lorpenak zein porrotak).

Autobiografia eta biografia narrazio-testuak dira. Narrazioak bi eratakoak izan daitezke: benetan gertatuak ala fikziozkoak. Autobiografia eta biografia benetan gertatuak izan ohi dira.

3. Ikasle bakoitzak bere autobiografia laburra idatziko du (parrafo bat edo bi), guztion artean erabakitako gertaera eta ekintzekin. Aurkezpen pertsonal gisakoa izango da. Adibidez: izena, noiz eta non jaio diren, non bizi izan diren, non eta zer ikasi duten, zer zaletasun dituzten… Prestatu dutena ikaskideekin partekatuko dute; ahoz azalduko dute (idatzitakoari begiratu gabe, ahal dela). Normalean idatziz jasotakoari deitzen zaio autobiografia, baina ahoz ere kontatu daiteke eta guri ahozkotasuna lantzea komeni zaigu.

Bideoa ikusi bitartean:

1.Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.

2.Euren arreta erakarri duten pasarteak gogoan hartu.

3.Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak apuntatu, gero azalpenak emateko. Adibidez, gerrako kontuak. Karlistek altxamendu militarrarekin bat egin zuten, nahiz eta euskaldunak izan, baina abertzaleek, ordea, ez; horregatik, altxatuek gerra irabazi zutenean, abertzaleen eta euskararen kontrako neurriak hartu zituzten. Ikurrina debekatuta egon zen 1977. urtera arte. Legez debekatuta zegoen 14 urte bete aurretik lanean hastea, baina ohikoa zen lehenago ere lan egitea (trikimailuak erabiltzen zituzten horretarako).

4.Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazio guztia barneratzeko.

Bideoa ikusi ondoren:

1. Ulermena ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

-Mota askotako testigantzak ikusi ditugu. Zuen ustez, denak dira autobiografiak? Lehenengoa, adibidez, belaunaldi baten erretratua dela esan daiteke. Zuen ustez, autobiografia da? Zergatik? Eztabaidatu. Eta azkenengoa? Elizagoien ahizpek umetako kontuak aletzen dituzte.

-Zein da zuek egindako autobiografietara gehien gerturatzen den testigantza?

-Onintza Enbeita bertsolariak bere buruaren aurkezpena laburra egiten du: bere bizitzako pauso garrantzitsuenen laburpen modukoa. Besteek, ordea, badirudi ez dutela autobiografia egiten aritzearen kontzientziarik. Autobiografia oharkabean ere egin daiteke?

-Guk bizitako gertaerak eta ekintzak konta ditzakegu autobiografia batean, baina baita gure sentimenduak azaldu ere… “Etxean jarritako marka”-ri buruz hitz egiten du Arantxa Urretabizkaia idazleak, horrek bere bizitza nola baldintzatu duen. Zuek badaukazue rolik zuen familian? Arduratsua, esanekoa, bihurria, traketsa…?

Kontuan izan behar da ahozko jarduna genero-nahasketa dela. Azalpenak, deskribapenak, elkarrizketak… tartekatzen ditugu, baita autobiografietan ere.

3. Taldeka jarrita, bideoko autobiografiak aztertuko ditugu. Talde bakoitzak bana aztertuko du:

1-Belaunaldi baten erretratua. Jokin Muxika

2-Lehenengo lana. Maritxu Olabiaga

3-Autobiografia psikologikoa? Arantxa Urretabizkaia

4-Aurkezpen pertsonala. Onintza Enbeita

5-Autobiografia ala biografia partekatua? Elizagoien ahizpak

4. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Bost adibide (ikasleek aukera dezakete, eta baita ordezko beste ekoizpenen bat proposatu ere, edo proposamen bat baino gehiago egin):

• “Testigantza bila”. Ahotsak.eus webgunean testigantza gehiago bilatuko dituzte ikasleek, adibidez herrikoak. Autobiografiaren ezaugarriak dituzten testigantza onak bilatzea izango da erronka. Binaka/hirunaka jarri, eta talde bakoitzak testigantza bana aukeratuko du. Lanketa txiki bat egingo dute bideoa oinarri hartuta, eta ondoren gelakideekin partekatu, aurkezpen txiki bat eginez:

-Hiztunaren datu batzuk azaldu (biografia laburra)

-Bideoa erakutsi

-Azalpenak: zergatik aukeratu duten eta bideoan autobiografiaren zein ezaugarri agertzen diren

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Ikasleek elkarrizketak egingo dituzte. Herriko pertsona ezagunak elkarrizketatuko dituzte (idazleak, kirolariak, kultura-arloko pertsona ezagunak…). Guztion artean zerrenda bat egin dezakegu, eta galdera posible batzuk ere denon artean pentsatu. Taldeka egin daiteke, 2-3 laguneko taldeetan. Behin baiezkoa lotuta, galdetegia zehaztu eta haien bizitzari eta ibilbideari buruzko galderak zehatzago prestatuko dituzte. Elkarrizketak bideoz grabatuko dira (ikus grabazioak egiteko jarraibideak; ondo legoke bideoak Ahotsak.eus proiektura bideratzea; adibiderako, ikus Donostiako San Ignazio ikastetxeko ikasleen proiektua). Ondoren, bideo muntaia egingo dute, argazkiak (elkarrizketatuei eskatu eta Interneten ere bilatu) eta musika ere sartuta (bideoak editatzeko programaren bat erabiltzen erakutsiko zaie). Emaitza gelan aurkeztuko dute, ahozko aurkezpen txiki bat eginez:

-Azalpena: prozesuaren nondik norakoak (nor elkarrizketatu duten, zergatik, non, esperientzia nolakoa izan den, zer izan den zailena, zer politena…)

-Bideoa erakutsi

Bideoak sare sozialetan zabal daitezke, egindako lanak ikastetxean eta herrian ezagutzera emateko. Adibiderako ikus Jakintza ikastetxeko ikasleek egiten dituzten elkarrizketak: Kirmen Uribe idazleari egindako elkarrizketa. 

• “Bestearen azalean”. Umetako anekdotak kontatzeko garaia da! Taldeka jarri (4-5 lagun) eta taldekideei umetan gertatutako zerbait kontatzea da asmoa. Txandaka hitz egingo dute ikasleek. Bakoitzak anekdota bat baino gehiago konta dezake. Ondoren, anekdota politenak aukeratuko dituzte, eta ikasgelan kontatu. Baina adi! Ikasle bakoitzak taldekide bati gertatutakoa kontatuko du, ez berea! Bestearen azalean jarriko dira, eta lehenengo pertsonan hitz egingo dute, eta kontakizunak sinesgarria izan beharko du. Gainerako taldeetakoek anekdota hori zeini gertatu zaion asmatu beharko dute.

Aurkezpenak grabatzea ondo legoke, gero aztertu ahal izateko. Bozketa ere egin daiteke, ondoen kontatutako anekdotak aukeratzeko, eta horiek ikusi eta guztion artean alde onak zerrendatu (erabili dituen ahozko baliabideak, komunikazio estrategiak…).

• “Jolasten”. Irudimena lantzeko jolas bat egingo dugu. Hasteko, ikasleak 5 laguneko taldeetan banatuko dira. Talde bakoitzak folio zuri bat izango du, eta folio bakoitza 20 karratutxotan zatituko du. Karratutxo bakoitzean marrazki txiki bat egingo dute, hogei marrazkitxo guztira. Nolakoak? Animalia, objektua, pertsona, lekua edo emotikonoa izan daitezke. Ikasle bakoitzak lau marrazki desberdin egin ditzake. Ez oso konplikatuak, sinpleak. Adibiderako ikus Ahoz Aho blogeko txarteltxo hauek. Marrazkiak egindakoan, txarteltxoak ondoko taldekideei emango dizkiete. Jolasa prest daukagu!

-Helburua: Autobiografia bat asmatzea, marrazkitxoetan oinarrituta.

-Nola jolastu? Taldekide bakoitzak txarteltxo bat hartuko du, eta egokitu zaion marrazkiarekin lotutako zerbait asmatu beharko du. Adibidez: zuhaitz bat agertzen bada, “zuhaitz baten azpian jaio nintzen, nire amari ez ziolako ospitalera iristeko denborarik eman”. Guztien artean autobiografia bat asmatuko dute. Kontuan izan: bizitzako etapen kronologia errespetatzea komenigarria da.

• “Historia egiten”. Euskal Herriko pertsonaia ezagunak ikertuko ditugu, historiako alorren batean gailendu direnak (zientzia, musika, kirola, literatura, zinema…), eta haien biografiak prestatuko ditugu. Bizirik egon daitezke edo jada hilda. Gustuko pertsonaia ezagun bat aukeratuko du ikasle bakoitzak, hari buruzko informazioa eta argazkiak bilatu eta biografia prestatu (Prezi programa erabil dezakete). Banaka edo talde txikietan egin daiteke. Gelan egingo dute aurkezpena, ikaskideen aurrean. 

5- Ekoizpena partekatzea. Azken ekoizpenaren emaitza ahoz ematea lehenetsiko da, emaitza dena delakoa dela ere: azalpena, aurkezpena, bideoz jasotako adierazpena… eta, ahal dela, bideokamerarekin grabatzea (ahozko jardunen bilakaera ikusteko). Aurkezpen guztien ondoren, galderentzat, hausnarketentzat eta iritzientzat tartea izango da. Ikasleek ahozkoa eta idatzizkoa bereizten ikastea komeni da, eta pixkanaka ahozko jardunean gero eta hobeto moldatzea (irizpideak proposatzeko, irakasleari baliagarri gerta dakizkioke: ahozkoaren ezaugarriak eta baliabideak).

Ebaluazio-irizpideak: 

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek beraiek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

-Ea gaiak bere interesa piztu duen.

-Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

-Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

-Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

-Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

-Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio gaitasunei buruz

-Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.

-Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

-Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

-Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

-Ea ondo baloratzen duen talde dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakasleak aintzat har ditzakeen ebaluazio irizpideak:

- Ea proposatutako ahozko testu-generoaren ezaugarriak identifikatzea lortu duen.

- Ea proposatutako ahozko testu-generoa birsortzea lortu duen, adibideak eta jasotako informazioa aintzat hartuta. 

- Ahozko aurkezpen errazetarako, ea informazio garrantzitsua bilatzen eta hautatzen duen, hainbat iturri erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak.

- Ea informazioa forma logikoz antolatzen duen, hartzailearentzat ulergarria izan dadin.

- Ea erabiltzen dituen bere diskurtsoan tonuarekin, keinuekin edota gorputzaren jarrerarekin lotutako alderdiak.

- Ea behar besteko autonomia ageri duen zeregina planifikatzean eta egitean.

- Ea erabiltzen dituen ikus-entzunezko baliabideak eta informazio- eta komunikazio-teknologiak, laguntza moduan, ahozko aurkezpenak egitean.

- Ea modu naturalean esku hartzen duen, eta bere ikuspegia azaltzen duen.

- Ea bere iritzia arrazoituz azaltzen duen.

- Ea bereizten dituen informazioa eta iritzia.

- Ea gezurtatzen dituen besteen argudioak.

- Ea dauden ikuspuntuak alderatzen dituen eta berea berrikusten duen.

- Ea zentzuzko ondorioak ateratzen dituen.

- Ea erantzuten dien norberaren esku-hartzeari buruzko galderei.

- Ea galdera eta azalpen egokiak ematen dituen gainerakoek esku hartzen dutenean.

- Ea errespetatzen dituen gainerakoen esku-hartzeak eta txandak errespetatzen dituen.

- Ea parte hartzen duen taldean egiten diren elkarrizketetan.

- Ea gainerakoekin lankidetzan aritzen den, eta, talde-lanak egitean edo arazoak konpontzean, dagozkion erantzukizunak betetzen dituen.

- Ea edonolako bazterketa adierazten duten estereotipoak ez dituen erabiltzen.

- Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan.

- Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan.

- Ea landutako hizkuntza-baliabideak behar bezala erabiltzen dituen.

- Ea erabiltzen dituen mezuak ulergarriago egiteko eta hartzaileak inplikatzeko estrategiak (galdera erretorikoak, adibideak ematea…).

- Ea formulazio egokia aukeratzen duen erregistro formalean eta lagunarteko erregistroan jarduteko; hau da, egoeraren eta bertan parte hartzen duen pertsonaren edo pertsonen arabera egokia dena.

- Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntzaren hainbat alorretan egindako oinarrizko akatsak.

- Ea akatsak ikaskuntza-prozesuaren partetzat ulertzen dituen eta horiek gainditzeko jarrera positiboa duen.