Deskribapenak

Proposamen honek ikasleengan jarrera hauek bultzatzea du helburu:

• Gure arbasoen bizimodua ezagutzeko interesa
• Bizikidetzarako jarrera
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Beren ingurua nolakoa den azaltzeko interesa
• Ahozko jarduna ezagutu, erabili eta balioesteko gogoa

Bideoa ikusi aurretik

1-Gaiaren aurkezpena egingo dugu. Aurre-ezagutzak aktibatuko ditugu. 

-Noiz deskribatzen dugu? Zer deskribatzen dugu? Nola deskribatzen dugu?

- Zein dira deskribapenen ezaugarriak (adjektiboak, konparazioak, elementuen kokapena…)?

-Zer da deskribatzea?

Guztion artean, deskribatzeari buruz hitz egingo dugu eta definizioa sortu.

- Berdina al da lekuak deskribatzea, egoerak deskribatzea, pertsonak deskribatzea, objektuak deskribatzea ala sentimenduak deskribatzea? Zein deskribapen mota daude?

Leku bat deskribatzen hasiko gara. Guztion artean ikasgela deskriba dezakegu:

• Tamaina. Handia da ala txikia? Zabala ala estua? Argitsua ala iluna? Zerekin konparatuta?
• Elementuen kopurua eta kokapena: mahaiak, aulkiak, leihoak, armairuak, ateak, arbela…

Bideoa ikusi bitartean

1-Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak konparatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.

2-Ikasleen arreta erakartzen duten pasarteak gogoan hartu.

3-Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak apuntatu. Adibidez, “ekonomika” (janaria prestatzeko aparatua), “mandioa” (baserriko sarrera), “meta” (pila), “oilo-loka” (lokatutako oiloa, arrautzak berotzen dituena, txitak jaiotzeko), “kopa” (saski mota bat, altua), “xestera” (saski irekia), “xestua” (saski errektangularra), “sagaskiya” (sagarrak biltzeko saskia), “Kiskiya” (sagarrak batzeko makila iltzeduna), “zaldiaren aparejuak” (gurdira lotzeko lokarriak eta abarrak), “bañeruak” (hondartzan aberatsei uretara laguntzea lanbidetzat zutenak)…

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazio guztia barneratzeko. Bideoa bigarren aldiz ikustean, izenondo edo adjektiboak apuntatuko dituzte.

Bideoa ikusi ondoren

1-Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.

2-Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu.

-Bideokoak deskribapenak al dira? Zergatik?

-Ondo deskribatzen al dute? Gai zarete entzun duzuena irudikatzeko? Adibidez, baserri hori edo hondartzako kasetak…

-Xehetasun nahikoa ematen al dute denek? Zein gustatu zaizue gehien?

-Adjektibo eta konparaziorik identifikatu al duzue? “Arratoi kolorea” zein kolore da?  

-Zein da egoera komunikatiboa? Zein da hartzailea? Zein testuingurua?

-Aurrez prestatutakoak al dira ala bat-batekoak? Zein hizkera darabilte?

-Deskribatu al daiteke keinuekin? Gorputz espresioari dagokionez, nabarmentzeko modukorik al ikusi duzue?

Argazkiak ikus ditzakegu (ikus “Argazkiak” atalean), eta ondoren komentatu:

-Bideoan deskribatutakoak eta argazkietakoak bat al datoz? Zein neurritan? Kasu batzuetan, bai; beste batzuetan ez… Ba al dugu nahiko informazio?

-Argazkia ikusita, zein xehetasun gehituko zenituzkete Chenard Walcker kotxeari buruz? Osatu deskribapena!

3-Mimika edo keinu jolas txiki bat egin dezakegu, gorputz espresioaren garrantziaz jabetzeko. Ikasleak 5-6 laguneko taldeetan jarriko dira. Talde bakoitzak 10 izenondo edo adjektibo idatziko ditu, bakoitza papertxo batean (batzuk asmatzeko errazak izan daitezke: altua, baxua, argala, txikia, handia, polita… Beste batzuk, berriz, zailagoak: iluna, argia, distiratsua, makala…). Papertxoak trukatuko dituzte. Talde bakoitzeko kideek banaka eta txandaka hartuko dituzte papertxoak, eta abjektibo hori keinu bidez taldekideei azaldu (ezingo dute hitzik egin, ezta inori papertxoa erakutsi ere).  

4- Izenondoen inguruko beste jolas bat ere egin dezakegu: Ikasleak lauko taldeetan jarriko ditugu. Kide batek izen arrunt bat botako du eta taldekideek, txandaka, izenondo bat esango dute, izen horri ezartzeko modukoa. Adibidez, esandako izena sukaldea bada, txikia, garbia, gorria, dotorea zein zikina izenondoak onartuko dira. Baina, baten batek ausarta edo negartia esaten badu, ez du balioko edo bozkatu egingo dute onartu ala ez, taldean.

5-Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Sei adibide (ikasleek aukera dezakete, eta baita ordezko beste ekoizpenen bat proposatu ere):

• “Hitzen arrastoan”. Bideoko testigantzak sakonago aztertuko ditugu. Ikasleak taldeka jarriko dira (2-3 kide), eta talde bakoitzari zenbaki bat egokituko zaio, 1etik 6ra (eserita dauden hurrenkeran egin daiteke edo zotz eginda). Hala, talde bakoitzak egokitu zaiona aztertuko du:

1. Sukaldea
2. Baserria
3. Sagarrak batzeko saskia
4. Zaldi-karroa
5. Antzinako kotxea eta antzinako telefonoa
6. Kontxa hondartza eta udatiarrak

Deskribapenak idatziz eman (Ikus ‘Testua’ atala). Aztertzeko garaian, honako hauek izan ditzakegu kontuan:

Taldeka egindako lana ikasgelan partekatuko dugu. Aukera bat: arbel digitala erabiltzea.

• “Bestearen azalean”. Ikasleek euren logelak deskribatuko dituzte. Modu informalean egiteko ariketa izango da (aukera bat: lurrean eserita egitea, biribilean jarrita). Ikasle bakoitzak aldamenekoari kontatuko dio bere logela nolakoa den; lehenengo batak kontatu eta besteak entzun, eta ondoren alderantziz. Arretaz entzutea komeni da, ikaskidearen logela nolakoa den azaldu beharko baitute gero.

Deskribapena egiteko, hauek izan ditzakete kontuan: gelaren tamaina eta forma (karratua, lauki-zuzena, handia/txikia), atetik sartuta altzariak/leihoak non dauden (ezkerretara, eskubira, parean…) eta nolakoak diren (estiloa, kolorea…), apaingarriak (panpinak, posterrak, koadroak)… Posible da papera erabiltzea ere, logelaren planoa egiteko.

Ikasle guztiek hitz egin ostean (planoa azalpenak hobeto emateko erabil daiteke, baina erakutsi gabe), gela orijinalenak zein diren erabakiko dute. Ariketa egiten nola sentitu diren ere komentatu dezakete (zaila ala erraza gertatu zaien beraiena azaltzea, arreta jartzea, besteena deskribatzea… eta arrazoiak; ez badugu logela nolakoa den ondo irudikatu, gero zaila gertatuko zaigu azaltzea).

• “Hitzen arrastoan”. Argazkiak deskribatuko ditugu. Ikasleek beraiek aukera dezatela zer deskribatu nahi duten: paisaia, pertsona edo objektua. Adibidez, batek paisaia aukera dezake eta beste batek objektua. Ikasle bakoitzak bere gustuko argazki bat aukeratuko du (Interneten bilaketa eginda, esaterako). Deskribatzeko lagungarria gerta daiteke eredu edo jarraibide batzuk ezagutzea (ikus paisaiak, objektuak eta pertsonak nola deskribatu). Banaka egingo du azalpentxoa ikasle bakoitzak. Ikaskideei bere argazkia nolakoa den azalduko die, argazkia erakutsi gabe. Ikaskideen aurrez aurre jarriko da; argazkia ordenagailuko/tabletako pantailan izan dezake, begien bistan, deskribatzen duen bitartean. Bukatzean, argazkia erakutsiko die ikaskideei. Nahi duenak asmakizun erara ere egin dezake (adibidez, objektu bat deskribatu baina zer den esan gabe, ea gelakideek asmatzen duten). Beste aukera bat lau laguneko taldeetan egitea da. Ikasleek argazkian ikusten dutena deskribatu bitartean, taldekideek orri zuri batean marraztuko dute entzundakoa. Amaitutakoan, deskribatzaileak argazkia erakutsiko die taldekoei, eta antz handiena duen marrazkia zein den erabakiko dute; ondoren, guztion artean komentatuko ditugu marrazkiak eta argazkiak.

• “Sormena lagun”. Ikasleak arkitekto bihurtuko dira, eta etxeak diseinatuko dituzte.  5 ikasleko taldeetan, nolako etxea nahi duten erabaki beharko dute. Rolak banatuko dira: idazkaria, bozeramailea, marrazkilaria, epailea eta antolatzailea. Taldekide bakoitzak bere ametsetako etxeak izan beharko lituzkeen bost gauza ezinbesteko apuntatuko ditu paper batean. Gero, antolatzaileak batu egingo ditu, eta idazkariari irakurriko dizkio hark apunta ditzan. Guztien artean erabakiak hartuko dituzte (ideia kontrajarriak daudenean, epaileak erabakiko du), eta etxea diseinatzen hasiko dira. Marrazkilariak planoa egingo du. Etxea diseinatuta, deskribapena idatziko dute, taldekide guztien artean. Azkenik, bozeramaleak beste taldeei aurkeztuko die etxea. Egindakoarekin, hainbat lanketa egin daitezke ondoren ere. Adibidez: Etxea saltzeko iragarki bat prestatuko dute taldeka. Iragarkian etxea nolakoa den adierazi eta erakutsiko dute, kanpotik zein barrutik. Gelaren aurrean egingo dute iragarkia taldeka, eta grabatu ere egin daiteke. Iragarki guztiak ikusi eta gero, gehien gustatu zaien etxea aukeratuko dute ikasleek, eta arrazoiak emango dituzte.

• “Jolasten”. Mahai-joko bat asmatuko dugu guztion artean, “Tabu” jolasaren antzekoa. Talde txikietan jarrita (3-4 lagun), fitxak sortuko ditugu. Hiru eratako fitxak: lekua, animalia eta objektua. Taldetxo bakoitzak bi leku, bi animalia eta bi objektu sortuko ditu, guztira sei fitxa. Hona hemen adibide batzuk:

• Lekua: Hondartza (fitxa hau egokitzen zaionak toki hori nolakoa den azalduko beharko du, baina betiere hitz debekatuak esan gabe). Hitz debekatuak: hondartza, hondarra, itsasoa, uda
• Animalia: Elefantea. Hitz debekatuak: Elefantea, tronpa, belarriak, hankak
• Objektua: Telefonoa. Hitz debekatuak: Telefonoa, hitz egin, aparatua, mobila

Folio bat sei zatitan banatu, eta fitxak sortuko ditugu. Adibidez:

Jolasteko garaia da! Fitxak trukatuko dituzte. Sortutako fitxak beste talde bati emango dizkiete, jolasteko. Taldekide bakoitzak papertxo/fitxa bat hartuko du, eta taldekideei deskribatuko die (hitz debekatuak esan gabe, noski), haiek zer den asma dezaten.

• “Jolasten”. Jolas honek deskribapena lantzeko balio du, eta aldi berean txoriak ezagutzeko ere bai. Txoriak.eus webgunean zuri-beltzak diren txorien argazkiak aukera ditzakegu, 15 txori guztira (adibidez: zanga, ubarroia, zikoina…). Bi aldiz inprimatuko ditugu aukeratutako txori horien argazkiak (guztira 30), horietako 15 ahal dela tamaina handian (folio tamainan). Inprimatutako 15 argazki handienekin panel bat osatuko dugu (ikasleek egin dezakete), eta ikasleek txorien izenak aurkitu eta idatziko dituzte txori bakoitzaren azpian. Ondoren, jolasa egingo dugu, gela hiru taldetan banatuta. Helburua: deskribapena entzunda, zein txori den asmatzea. Pausoak:

6- Ekoizpena partekatzea. Ekoizpena dena delakoa izanda ere, ikasleek beti ahozko aurkezpena/azalpena/kontaketa egitea proposatzen dugu, ahozkotasuna lantzeko, eta, ahal dela, bideokamerarekin grabatzea, ahozko jardunen bilakaera ikusi eta aztertu ahal izateko.

Ebaluazio-irizpideak: 

Ikasleen autoebaluaketa. Ikasleek beraiek autoebaluaketa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

-Ea gaiak bere interesa piztu duen.

-Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste prozesuari buruz

-Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

-Ea ikaste prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

-Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

-Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio gaitasunei buruz

-Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.

-Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

-Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

-Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

-Ea ondo baloratzen duen talde dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakasleak aintzat har ditzakeen ebaluazio irizpideak:

-Ahozko aurkezpen errazetarako, ea informazio garrantzitsua bilatzen eta hautatzen duen, hainbat iturri erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak

- Ea informazioa forma logikoz antolatzen duen, hartzailearentzat ulergarria izan dadin

- Ea erabiltzen dituen bere diskurtsoan tonuarekin, keinuekin edota gorputzaren jarrerarekin lotutako alderdiak

- Ea behar besteko autonomia ageri duen zeregina planifikatzean eta egitean

- Ea erabiltzen dituen ikus-entzunezko baliabideak eta informazio- eta komunikazio-teknologiak, laguntza moduan, ahozko aurkezpenak egitean

- Ea modu naturalean esku hartzen duen, eta bere ikuspegia azaltzen duen

- Ea bere iritzia arrazoituz azaltzen duen

- Ea bereizten dituen informazioa eta iritzia

- Ea gezurtatzen dituen besteen argudioak

- Ea dauden ikuspuntuak alderatzen dituen eta berea berrikusten duen

- Ea zentzuzko ondorioak ateratzen dituen

- Ea erantzuten dien norberaren esku-hartzeari buruzko galderei

- Ea galdera eta azalpen egokiak ematen dituen gainerakoek esku hartzen dutenean

- Ea errespetatzen dituen gainerakoen esku-hartzeak eta txandak errespetatzen dituen

- Ea parte hartzen duen taldean egiten diren elkarrizketetan

- Ea gainerakoekin lankidetzan aritzen den, eta, talde-lanak egitean edo arazoak konpontzean, dagozkion erantzukizunak betetzen dituen

- Ea edonolako bazterketa adierazten duten estereotipoak ez dituen erabiltzen

- Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan

- Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan

- Ea landutako hizkuntza-baliabideak behar bezala erabiltzen dituen

- Ea erabiltzen dituen mezuak ulergarriago egiteko eta hartzaileak inplikatzeko estrategiak (galdera erretorikoak, adibideak ematea…)

- Ea formulazio egokia aukeratzen duen erregistro formalean eta lagunarteko erregistroan jarduteko; hau da, egoeraren eta bertan parte hartzen duen pertsonaren edo pertsonen arabera egokia dena

- Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntzaren hainbat alorretan egindako oinarrizko akatsak

- Ea akatsak ikaskuntza-prozesuaren partetzat ulertzen dituen eta horiek gainditzeko jarrera positiboa duen