Kanta tradizionalak eta generoa

Proposamen honek ikasleengan jarrera hauek bultzatzea du helburu:

• Genero berdintasuna sustatzeko nahia
• Sexu diskriminazioarekiko jarrera kritikoa agertzea
• Aniztasuna aintzat hartzeko eta era positiboan baloratzeko gogoa
• Arbasoen bizimodua eta historia hurbila ezagutzeko interesa
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa
• Fikziozko kantak ezagutzeko, sortzeko eta kantatzeko interesa
• Ahozko tradizioa ezagutu eta historiaren berri emateko baliabide bezala onartzea
• Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Izpiritu kritikorako eta hausnarketarako grina

Bideoa ikusi aurretik

1-Gaiaren aurkezpena egin. Aurre-ezagutzak aktibatuko ditugu. Halako galderek hausnarketarako eta iritzi-trukerako bidea eman dezakete:

-Garai bateko bizimoduari buruz hitz egingo dugu gaur. Emakumeen bizimoduari buruz, hain zuzen ere. Emakumeena gizonen bizimoduaren berdina al zen? Zuen ustez, berdin tratatzen al zituzten? Lan berak egiten al zituzten?

-Antzinako kantak sasoi hartako bizimoduaren eta pentsaeraren isla dira. Zein euskal kanta tradizional ezagutzen dituzue? Ikasleek esaten dituzten antzinako kantak arbelean jartzen joango da ikasle bat (boluntarioa eskatu).

-Emakumeei buruz hitz egiten duen kantarik bada tartean? Zer kontatzen du? Genero ikuspegitik begiratu: ea emakumeei buruzko zein ikuspegi ematen duen. Berdintasunezkoa al da? Gaur egungo egoerarekin bat al dator?

Bideoa ikusi bitartean

1-Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak konparatu, ea aurretik hitz egindakoekin bat datozen.

2-Euren arreta piztu duten pasarteak gogoan hartu.

3-Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak apuntatu. Adibidez, “pardel ezkontza”: umeak izateko ezkontzea.

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazio guztia barneratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1-Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.

2-Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu, taldeetan banatuta. “World café” dinamika erabiliko dugu horretarako. Gela lau taldetan banatuko da, eta biribilean jarriko dira, gelako lau erpinetan. Bideoko gai bakoitzak bere txokoa izango du ikasgelan. Folio zuri batean letra handiz egongo da idatzita txoko horretako gaia:

1. Emakumea etxean, gizona tabernan
2. Aitak jornala, amak ez
3. Emakumea, umeen kargu
4. Emakumearen helburua: ezkontzea

Talde bakoitzean egokitu zaien gaiari buruz hitz egingo dute. Honako galdera hau izan daiteke akuilua: Nolakoa zen garai bateko egoera eta nolakoa da oraingoa? Txoko bakoitzean idazkari bat eta bozeramaile bat izendatuko dituzte; sortzen diren iritziak idazkariak orri zuri batean bilduko ditu. Gero, talde bakoitzeko bozeramaileek beraien gaiaren inguruan bildutako iritziak laburtu, eta ikaskideen aurrean azalduko dituzte. Bukaeran, iritzi-trukerako beste tarte bat izango da.

3-Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke. Lau adibide (ikasleek aukeratu dezakete, eta baita ordezko beste ekoizpenen bat proposatu ere):

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Pertsona nagusi bat elkarrizketatu, bi-hiru ikasleko taldeetan, galderak aurrez gelan prestatuta. Kanta tradizionalak jasotzea izango da helburu nagusia, baina aukera hori emakume-gizonen berdintasunaren inguruko galdera batzuk egiteko ere baliatu daiteke. Elkarrizketa bideoan egitea gomendatzen dugu, gero ikasgelan ikusi ahal izateko (elkarrizketak egin aurretik, ikus jarraibide orokorrak). Ikasleek aurkezpen txiki bat ere prestatuko dute: elkarrizketatuaren biografia laburra, nondik ezagutzen duten, eta jasotakoari buruzko azalpenak zein iritzia. Horretarako, elkarrizketatuari argazki bat ateratzea ere komenigarria da. 

Elkarrizketa horien transkripzioa egitea aukera polita izan daiteke, eta baita grabazioak ahotsak.eus proiektura bideratzea ere.

Jasotako kanta guztiekin bideo bat presta dezakete, gero herriko ondare hori sare sozialetan zabaltzeko.

• “Gaur egunera begira”. Talde txikiak sortu, eta bideoan agertu diren hiru gairi buruzko ikerketa lanak egingo dituzte. Gaiak:

• Etxeko lanen banaketa
• Berdintasuna lan munduan
• Zaintza: umeak eta adinekoak

Talde bakoitzak gai baten inguruko gaur egungo egoeraren inguruan informazioa bilatuko du bere inguruan: hedabideetan, Interneten, etxeko eta herritarrei galdetuz, ikastetxean edo kalean inkesta txiki bat betearaziz... Informazioa bildu ondoren, ikasgelan beste ikaskideen aurrean azalduko dute, aurkezpen txiki bat prestatuta. Aukera bat: talde bakoitzak horma-irudi bat prestatzea, bildutako informazioarekin; aurkezpenaren ondoren, ikastetxeko hormetan jarri.

•  “Jolasten”. Hitzekin egingo dugu jolas. Bideoan agertzen diren kanta guztien letrei erreparatuko diegu, banan-banan. Bideoan badago kanta bat sasoi batean oso ohikoa ez zen ikuspegi bat ematen duena: emakumeak ezkondu gabe ederki bizi direla dio, eta senarra karga bat izan daitekeela. Antzinako kanta da, anonimoa. Zirt-zart abestiaren letra aztertu, eta ondoren kantatu egingo dugu. Guzion artean hitz batzuk aldatuko dizkiogu, kanta gaur egungo bizimodu eta ikuskerara egokitzeko (gaur egun umeak izateko ez dago ezkondu beharrik eta ‘neskazahar’ hitzak ere pisua galdu du, baina bikotea izateari garrantzia handia ematen zaio oraindik ere), eta berriz kantatuko dugu.

Taldeka jarri, eta bideoko kantu-doinuetako bat aukeratuko du talde bakoitzak. Bi aukera izango dituzte:

1. Kanta moldatu, hitz batzuk aldatu, eguneratu. Izenburua jarri. Adibidez, Madalenara.
2. Kanta berri bat sortu, berdintasunaren aldekoa. Izenburua jarri.

Talde bakoitzeko kideek beraien kanta ezagutaraziko diete ikaskideei. Kantatu aurretik, zein doinu aukeratu duten azalduko dute, eta kantaren izenburua zein den. Kantak grabatzea da aukera bat, eta sare sozialetan zabaltzea.

• “Jolasten”. Kanta lehiaketa antolatuko dugu. Nahi duten abestia aukeratuko dute (atzokoa, gaurkoa… ingelesez, euskaraz…) eta moldatu egingo dute: letra aldatuko diote. Euskaraz izango da bukaerako abestia eta bideoan grabatuta egongo da. Genero ikuspegia zaintzea eta umoretsua izatea balioetsiko da. 5 laguneko taldeak. Ikasleak parte hartzera animatzeko, Wazemank taldearen bideo bat ikus daiteke gelan (adibidez, Joselu anaiak, Negu gorriak edo Barricada). Data bat ipiniko da lanak entregatzeko. Epaimahaia: ikasleek erabakiko dute; bozketa egin daiteke ikasgeletan.

Bideoa entregatzeaz gainera, taldeek gelan bertan ere egin dezakete erakustaldia (‘kontzertua’ eman), ikaskideen aurrean.

5- Ekoizpena partekatzea. Ahozko aurkezpena egingo dute ikasleek, gelakideei beraien lanaren emaitzak ezagutarazteko. Aurkezpenak laburrak izango dira eta ondo legoke bideokamerarekin grabatzea, ahozko jardunen bilakaera ikusteko. Aurkezpen guztien ondoren, galderentzat, hausnarketentzat eta iritzientzat tartea izango da. Ikasleek ahozkoa eta idatzizkoa bereizten ikastea eta pixkanaka ahozko jardunean gero eta hobeto moldatzea komeni da. Irizpideak proposatzeko, irakasleari baliagarri gerta dakizkioke: ahozkoaren ezaugarriak eta baliabideak.

Ebaluazio-irizpideak:

Ebaluazioa ikasleek ekoiztutakoaren grabazioak ikusi ondoren egin daiteke.

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

-Ea gaiak interesa piztu dion.

-Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

-Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

-Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

-Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

-Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikaziorako gaitasunei buruz

-Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera izan duen ala zailtasunak izan dituen.

-Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

-Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

-Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

-Ea ondo baloratzen duen talde dinamika ala arazoren bat izan duen.
 

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko, kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk:

- Ea adinekoen testigantzen garrantziaz jabetu den eta interesa erakutsi duen.

- Ea lehenaldia eta orainaldia lotzeko eta bere ikuspegia aberasteko gogoa eta gaitasuna izan dituen.

- Ea enpatiarik erakutsi duen bideoko emakumeekin.

- Ea baztertzen dituen gizonezkoen eta emakumezkoen arteko bereizkeria dakarten estereotipoak, aurreiritziak eta rolak.

- Ea garbi gaitzesten dituen emakumezkoek pairatu dituzten eta pairatzen dituzten indarkeria-egoerak.

- Ea eskubide-zapalketak eragiten dituzten arrazoiak adierazten dituen.

- Ea azaltzen duen elementu kulturalen (estereotipoak, rolak, etab.) eta emakumezkoen bereizkeriaren arteko erlazioa.

- Ea ikerketan informazioa lortzeko gaitasuna erakutsi duen, iturriak bilatzeko orduan.

- Ea behar besteko autonomia ageri duen zeregina planifikatzean eta egitean.

- Ea informazio hori bere gogoetak eta ikuspuntua egituratzeko edo eraldatzeko erabili duen.

- Ea talde-lanean ondo moldatu den, berdinen arteko harremanean iradokizunak eginez eta ikaskideen iritziak errespetatuz.

-Ea bere iritzia eta hausnarketak partekatu dituen, horretarako txanda errespetatuta.

-Ea ahozko ekoizpenean ondo moldatu den, komunikatzeko gai izan den.

-Ea erabiltzen dituen ikus-entzunezko baliabideak eta informazio- eta komunikazio-teknologiak, laguntza moduan, ahozko aurkezpenak egitean.

-Ea erabiltzen dituen bere diskurtsoan tonuarekin, keinuekin edota gorputzaren jarrerarekin lotutako alderdiak.

-Ea bere iritzia arrazoituz azaltzen duen.

- Ea dauden ikuspuntuak alderatzen dituen eta berea berrikusten duen.

- Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan.

- Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan.

- Ea formulazio egokia aukeratzen duen erregistro formalean eta lagunarteko erregistroan jarduteko; hau da, egoeraren eta bertan parte hartzen duen pertsonaren edo pertsonen arabera egokia dena.