Hiru kanta herrikoi

Proposamen honek ikasleengan jarrera hauek bultzatzea du helburu:

• Garai bateko bizimodua ezagutzeko interesa
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa
• Fikziozko kantak sortzeko eta kantatzeko interesa
• Ahozko jarduna ezagutu, erabili eta balioesteko gogoa
• Izpiritu kritikorako eta hausnarketarako grina

Bideoa ikusi aurretik

1-Gaiaren aurkezpena egingo dugu. Aurre-ezagutzak aktibatuko ditugu. 

-Zer da tradizioa?

-"Abesti tradizionala" esanda, zer datorkizue burura?

-Zein dira ezagutzen dituzuen abesti tradizionalak?

-Noizkoak dira? Ba al dakigu nork sortuak diren? Nola iritsi dira gureganaino?

Kanta tradizionalak antzinakoak izan ohi dira, gehienetan ez dakigu nork sortu zituen (egile jakinik ez dute) eta ahoz aho transmititu izan dira. Hori bai, badira duela hamarkada batzuk sortu baina klasiko bihurtu direnak ere (adibiderako, Txoria txori).

Ikasleek proposatutako abesti tradizionalen bat abestuko dugu.

Bideoa ikusi bitartean

1-Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak konparatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.

2-Ikasleek euren arreta pizten duten pasarteak gogoan har ditzatela.

3-Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak apuntatu. Adibidez, “traza” (itxura, antza), “biyamonian” (biharamunean), “trukian” (karta jolas bat truk), “txota”(sota karta), “txaldun” (zaldiaren karta)…

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazio guztia barneratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1-Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.

2-Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu.

-Ezagutzen zenituzten bideoko abestiak?

-Gustatu al zaizkizue? Zergatik?

-Zer hizkera darabilte?

-Erreparatu hiru hiztunei. Adina, jarrera…  Zein da abesti erakargarriena? Zergatik?

3-Abestiak sakonxeago aztertuko ditugu, guztion artean.

Markesaren alaba. Abestia oso luzea da. 21 bertso ditu guztira, nahiz eta bideoan sei bakarrik datozen. Letra banatu (osorik), eta irakurri egingo dugu (guztion artean, bakoitzak bertso bat), eta esaten duena ulertu.

-Nork asmatu zituen bertso horiek? Noizkoak dira edo noizkoak ematen dute?

-Zer kontatzen du abestiak? Zuen ustez, benetan gertatu ote zen? Sinesgarria da?

Amaia Zubiria eta Txomin Artolaren bertsioa eta Oskorri taldearena ere entzun ditzakegu. Ondoren, abestia kanta dezakegu.

Maritxu nora zoaz. Abestiaren bigarren zatia ez da oso ezaguna. Lehenengo zatia, berriz, aski ezaguna. Bideo hau ikus daiteke, eta ondoren bideoko bertsio luzea (pikantea) kantatu.

Herriko festak. Karta jokoan ari diren lau emakumeei buruzko kantaren letra banatu (ikus “Testua” atalean), eta irakurri egingo dugu. Kanta umoretsua eta alaia da, genero ikuspegitik ere mamirik baduena:

-Edaten ari direla, emakumeetako bati begiak nahi gabe keinu egiten dio. Ondo ikusita al zegoen emakumeek edatea?

-Hiru neskazahar eta alargun bat dira. Datu hori esanguratsua al da?

Gaian sakontzeko, aukera bat: Emakumeak eta aisia bideoa. 

4-Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Lau adibide (ikasleek aukera dezakete, eta baita ordezko beste ekoizpenen bat proposatu ere):

•  “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Ikasleak kazetari edo ondare biltzaile bihurtuko dira, eta kanta eta kanta-jolas tradizionalak bilduko dituzte herrian (adibiderako, ikus “Testuingurua” ataleko bideoak). Bi-hiru ikasleko taldeetan, galderak aurrez gelan prestatuta. Elkarrizketa bideoan egitea gomendatzen dugu (ikus jarraibide orokorrak), gero ikasgelan ikusi ahal izateko, eta elkarrizketatuari argazkia ateratzea. Ikasleek aurkezpen txiki bat prestatuko dute (elkarrizketatuaren biografia laburra, nondik ezagutzen duten, etab.), bideoa erakustearekin batera ikaskideei azalpenak emateko. Bilketa lana euren kabuz egingo dute, eskola orduetatik kanpo; lanketa, berriz, ikastetxean. Jasotakoarekin hainbat lanketa egin daitezke. Hona hemen zenbait aukera:

1. Grabazio guztietako pasarte onenekin ikus-entzunezkoa(k) prestatzea, sare sozialen bidez ikastetxean zein herrian zabaltzeko (lan hau egiteko bideoak editatzeko programaren bat ezagutu behar dute eta ereduak eman beharko zaizkie). Adibidez, kanta tradizionalen eta kanta-jolasen bilduma. Posible da irakasleek horiek HHko eta LHko ikasleekin lantzea ere (“Testuingurua” ataleko bideoetan bezala).
2. Bildutako kantak idatziz jarri, eta herriko kanten liburuxka bat sortzea. Beste gela batzuetan banatu, eta egun batean kanta saioa antola daiteke ikastetxean.

• “Bestearen azalean”. Bertso-antzezlanak egingo ditugu Markesaren alaba abestiarekin, taldeka jarrita (hiru talde handi egin daitezke). Guztien artean bertsoak ikasi, eta antzezlantxoak egingo dituzte. Ikasleek erabakiko dute paperak nola banatu. Pertsonaiak: narratzailea(k), Juanita (Markesaren alaba), Antonio (marinela) eta Juanitaren ama. Nahi izanez gero, mozorrotuta egin dezakete. Adibiderako ikus Kurtzebarri ikastetxeko haurrek (LHko 3. eta 4. mailak) egin zuten bertso-antzerkia. Markesaren alaba kantak 21 bertso ditu, baina 16 bertso ikasi zituzten (bizienak eta adierazgarrienak). Beste aukera bat: abestia osorik aztertu, eta zortzi-hamar bertso aukeratzea; hori bai, garrantzitsua da istorioak zentzurik ez galtzea.

• “Sormena lagun”. Bideoko abestiak moldatu eta eguneratu egingo ditugu. Horretarako, beste abesti batzuk entzun eta komenta ditzakegu:

1. Sorotan Bele taldearen Marinelaren zain abestia entzungo dugu, eta Markesaren alaba abestiarekin parekatu (dantzagarriagoa da, laburragoa, erakargarriagoa...).
2. Maritxu, nora zoaz?. Drindots taldearen bertsioa eta  Kortaturen bertsioa entzungo ditugu, ea zer iruditzen zaien. Taldeka jarri, eta abesti berriak sortuko ditugu, nahi dugun doinuarekin (doinu bera izan dezakete edo ez; musika estiloa ere libre: rapa edo hip-hopa ere izan daiteke...). Talde guztiek bi abesti sortuko dituzte (beraiek erabakiko dute lanak nola banatu): Markesaren alabaren historia eta Maritxuren ibilerak. Maritxuren abestian, adibidez, beste pare bat bertso asma ditzakete, kantaren jarraipen modura. Abestiak ikaskideen aurrean kantatuko dituzte, egindakoa partekatzeko.

• “Sormena lagun”. Abesti berriak sortuko ditugu, taldeka, Herriko festak abestiaren doinuarekin. Denek doinu berarekin, baina gai librean. Hau da, talde bakoitzak erabakiko du zeri buruz kantatu nahi duen. Prest daudenean, ikaskideen aurrean kantatuko dituzte bertsio guztiak, txandaka. Gero, beste abesti batzuekin egin daiteke gauza bera, beraiek aukeratutako abestiekin (beste hizkuntza batzutakoak ere izan daitezke). Aukera bat: bideo txiki bat prestatzea, abestiarekin (grabatutako irudiekin, marrazkiekin, argazkiekin...).  Adibiderako, ikus:  MP5 taldearen Bizikletia kandau, Zesuma taldearen Bass-herritar bat Madrilen eta Maria Jesus, Ingoaldeu taldearen Buelta bat eta etxera eta Rosa Rosa, Mister Euskaldunen Txuleta sagardo.

5- Ekoizpena partekatzea. Ikasleek beti ahozko aurkezpena/erakustaldia egitea proposatzen dugu, ahozkotasuna lantzeko, eta, ahal dela, bideokamerarekin grabatzea, ahozko jardunen bilakaera ikusi eta aztertu ahal izateko.

Ebaluazio-irizpideak: 

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

-Ea gaiak bere interesa piztu duen.

-Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

-Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

-Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

-Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

-Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio gaitasunei buruz

-Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.

-Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

-Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

-Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

-Ea ondo baloratzen duen talde dinamika ala arazoren bat izan duen.


Irakasleak aintzat har ditzakeen ebaluazio-irizpideak:

-Ahozko aurkezpen errazetarako, ea informazio garrantzitsua bilatzen eta hautatzen duen, hainbat iturri erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak

- Ea informazioa forma logikoz antolatzen duen, hartzailearentzat ulergarria izan dadin

- Ea erabiltzen dituen bere diskurtsoan tonuarekin, keinuekin edota gorputzaren jarrerarekin lotutako alderdiak

- Ea behar besteko autonomia ageri duen zeregina planifikatzean eta egitean

- Ea erabiltzen dituen ikus-entzunezko baliabideak eta informazio- eta komunikazio-teknologiak, laguntza moduan, ahozko aurkezpenak egitean

- Ea modu naturalean esku hartzen duen, eta bere ikuspegia azaltzen duen

- Ea bere iritzia arrazoituz azaltzen duen

- Ea bereizten dituen informazioa eta iritzia

- Ea gezurtatzen dituen besteen argudioak

- Ea dauden ikuspuntuak alderatzen dituen eta berea berrikusten duen

- Ea zentzuzko ondorioak ateratzen dituen

- Ea erantzuten dien norberaren esku-hartzeari buruzko galderei

- Ea galdera eta azalpen egokiak ematen dituen gainerakoek esku hartzen dutenean

- Ea errespetatzen dituen gainerakoen esku-hartzeak eta txandak errespetatzen dituen

- Ea parte hartzen duen taldean egiten diren elkarrizketetan

- Ea gainerakoekin lankidetzan aritzen den, eta, talde-lanak egitean edo arazoak konpontzean, dagozkion erantzukizunak betetzen dituen

- Ea edonolako bazterketa adierazten duten estereotipoak ez dituen erabiltzen

- Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan

- Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan

- Ea landutako hizkuntza-baliabideak behar bezala erabiltzen dituen

- Ea erabiltzen dituen mezuak ulergarriago egiteko eta hartzaileak inplikatzeko estrategiak (galdera erretorikoak, adibideak ematea…)

- Ea formulazio egokia aukeratzen duen erregistro formalean eta lagunarteko erregistroan jarduteko; hau da, egoeraren eta bertan parte hartzen duen pertsonaren edo pertsonen arabera egokia dena

- Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntzaren hainbat alorretan egindako oinarrizko akatsak

- Ea akatsak ikaskuntza-prozesuaren partetzat ulertzen dituen eta horiek gainditzeko jarrera positiboa duen