Elkarrizketa motak

Ikasleengan bultzatu asmo diren jarrerak:

• Gure arbasoen bizimodua ezagutzeko interesa
• Elkarrizketarako eta bizikidetzarako jarrera
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa
• Beren bizipenak kontatzeko eta besteenak entzuteko interesa
• Herri-hizkerak ezagutu, erabili eta balioesteko gogoa

Bideoa ikusi aurretik:

Gaiaren aurkezpena egingo dugu: elkarrizketa motak izango ditugu hizpide. Aurre-ezagutzak aktibatuko ditugu. 

-Elkarrekin hitz egiteari, elkarrekin komunikatzeko modu nagusiari, elkarrizketa esaten diogu. Baina elkarrizketa hitzak adiera gehiago ere baditu. Zeintzuk bururatzen zaizkizue?

-Ahozko testu-generoetan, non kokatuko zenukete elkarrizketa?

-Kazetaritzan, zer helbururekin egiten dira elkarrizketak? Zer jasotzeko (bizipen pertsonalak, iritzia, informazioa)?

Elkarrizketa hitzak 3 adiera ditu: 1. Solasaldia, pertsonen arteko hizketaldi informala. 2. Kazetari/ikertzaile batek pertsona bati/batzuei egindako galdeketa eta erantzun sorta. 3. Negoziazioaren bitartez gatazkak gainditzeko modua.

Ahozko testu-generoak, Jean-Michel Adam-en arabera (1987): narrazioa, deskribapena, argudioa, azalpena eta instrukzioa. Elkarrizketa narrazio mota bat izango litzateke. Hori bai, kontuan izan behar da ahozko jarduna genero-nahasketa dela (narrazioa, argudioak, deskribapenak, azalpenak… nahastu egiten dira).

Bideoa ikusi bitartean:

1-Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak konparatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.

2-Ikasleek euren arreta erakartzen duten pasarteak gogoan har ditzatela.

3-Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak apuntatu. Adibidez: sesioa (borroka), hankazpin izan (zapalduta, menderatuta izan), komerik (gorabeherak), majiña bat (makina bat, ugari)… Jardun librean, Litzartzako lau emakumeek nokako formak darabiltzate: hitzenan (zinen), aizan (entzun ezazu), gaittun/gatxin (gara), diñat (dut), niken (nuke), zienat (diet), bahunan (bazen)…

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazio guztia barneratzeko. Bideoa bigarren aldiz ikustean, izenondo edo adjektiboak apuntatuko dituzte.

Bideoa ikusi ondoren:

1-Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.

2-Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu.

-Zer pasarte gustatu zaizue gehien? Zerk piztu du zuen interesa? Zergatik (gaia, kontatzeko modua, elkarrizketatua nor den…)?

-Helburuaren arabera (bizipenak-biografia, iritzia edo informazioa jasotzea), lortzen diren erantzunak/emaitzak diferenteak al dira?

-Datu biografikoak jasotzeko bi adibide datoz bideoan: 1. Galdera-erantzun laburrak eta 2. Bere burua aurkezteko eskatzea. Zein gustatzen zaizue gehiago? Zer alde daude (batean elkarrizketatzailearen ahotsa kendu egin daiteke, bestean ez…)?

-Jardun gidatua eta librea (kazetariaren esku-hartze txikiagoarekin): emaitzari begira, zer diferentzia ikusten dituzue (erregistro aldetik, adibidez)?

-Elkarrizketatuak asko direnean, mahaingurua ere deitzen zaio. Kopuruak nola eragiten du elkarrizketan (bat, bi, lau pertsona izan)? Giroa aldatu egiten al da?

-Zer elkarrizketa mota egingo zenukete gustura? Nor elkarrizketatuko zenukete?

3. Bideoan agertu diren gaiei buruz hitz egin dezakegu (ikasleei interesgarriena iruditzen zaiena): kultura aldaketekin lotutako anekdotak, garapen pertsonala hezkuntzan, euskarazko antzerkiaren historia, emakumearen egoera lehen, kanta tradizionalak, bideoan agertzen diren euskalkiak/erregistroak… Adibidez: Lizartzako emakumeek diotena aztertu dezakegu eta iritzia trukatu.

Horrez gainera, elkarrizketen adibide gehiago ikustea aberasgarria gerta daiteke. Ahotsak.eus webgunean elkarrizketa interesgarri gehiago bilatu ditzakete (ikus Gazte Gara Gazte proiektukoak ere). Talde txikietan jarrita, gustukoak aukeratu eta ondoren partekatu.

4-Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Lau adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek aukera dezakete, eta baita ordezko beste ekoizpenen bat proposatu ere.

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Kazetari lanetan jardungo dute ikasleek. Elkarrizketa bat egitea izango da helburua. 2-3 laguneko taldetxoetan egin daiteke.

-Nor/nortzuk elkarrizketatu? Pertsona bakarra ala gehiago (mahaingurua)? Adibidez, surfa gustatzen zaionak surflari bat elkarrizketa dezake. Gai zehatz bat interesatzen zaionak gai horri buruzko bi ikuspegi diferente batu ditzake, 2-3 pertsona elkartuta.

-Zer jaso: biografia-bizipenak, iritzia edo informazioa? Posible da denetatik jasotzea ere. Elkarrizketaren helburua(k) argi izanda, emaitza hobeak lortzen dira.

Nor/nortzuk elkarrizketatu erabakitakoan, hurrengo pausoa hitzordua lotzea izango da. Baiezkoa lortzean, galdetegia prestatu: galderen zerrenda. Inprobisazioari tarte bat uztea ere garrantzitsua da: elkarrizketan bertan galdera berriak sor daitezke, elkarrizketatuak kontatzen duenaren arabera.

Elkarrizketa bideoan grabatzea proposatzen dugu (ikus jarraibide orokorrak). Ondoren, hainbat lanketa egin daitezke grabazio horrekin:

1-Bideo-erreportaje labur bat prestatu grabatutako irudiekin (horretarako, editatzeko programaren bat erabiltzen erakutsi eta adibideak eman). Sarean zabaldu.

2-Elkarrizketa idatziz jarri, egunkari digital edo blog baterako (titulua, azpititulua, sarrera, galde-erantzunak, argazkia, azgazki-oina… Bi aukera: elkarrizketa (galdera-erantzunak sartuta) eta erreportajea (elkarrizketan jasotako esaldiak zeharka sartzen dira). Adibiderako, ikus Jakintza ikastolako ikasleek egiten dutena: Ruper Ordorikari egindako elkarrizketa.

Ondo legoke grabazioak Ahotsak.eus-era bideratzea, ahozko ondarearen artxibora (adibiderako, ikus Donostiako San Ignazio ikastetxeko ikasleen proiektua).

Proposamen hau 2. mailarako da aproposagoa. 1. mailan, elkarrizketak beraien artean egin ditzakete ikasleek, datu biografikoak eta bizipenak jasotzeko. Bi eratara egin daiteke: galdera-erantzun laburrak eta bere burua aurkezteko eskatzea. Ondoren horrekin lanketa egin daiteke (adibidez, ikus-entzunezko labur bat).

Egindako lana gelakideei aurkeztea eta azalpenak ematea izango litzateke azken pausua.

• “Sormena lagun”. Literaturara joko dugu. Elkarrizketetan oinarrituta, mikroipuinak sortuko ditugu. Ez daukate pertsonen arteko elkarrizketak izan beharrik; objektuak, animaliak eta naturako elementuak ere izan daitezke. Ereduak emango dizkiegu eta irudimena erabiltzera bultzatuko ditugu ikasleak. 2. mailarako aproposagoa.

Sortutakoa mikroipuinen irakurketa ozena egin dezakete. Horretarako, Pako Eizagirreren azalpenak kontuan izan ditzakegu, aditua baita lan horretan (Aittu.eus webgunearen sortzailea da): Testua ezagutu eta barneratu (00:30-01:40) Ikasle bakoitzak bere mikropuinerako tonoa eta erritmoa erabakiko du, probak eginez: zer tonotan irakurri (umorezkoa, serioa, lasaia…), pertsonaien ahotsak nolakoak izango diren, non egin geldialdiak, zer hitz nabarmendu…

Testua barneratuta dutenean (markatu egin dezakete, nahi badute), ozen irakurriko dute ikaskideen aurrean. Ahotsak grabatu (bideoan ere graba daiteke. Adibiderako ikus: Txirri, Mirri eta Txiribiton oporretan).

• “Sormena lagun”. Beste aukera bat antzerki-testua idaztea izan daiteke; izan ere, elkarrizketek antzerkian pisu handia izaten dute. Ikasleek esketx laburrak (5 minutu bitartekoak) sor ditzakete taldeka (2-3 lagun). Adibiderako, ikus antzerki-testu batzuk.

Jarraibide posible batzuk:

1. Gai bat aukeratu (adibidez: egoera deserosoak/barregarriak)
2. Egoera bat pentsatu (adibidez: amonak rock talde bat sortu nahi du)
3. Pertsonaiak zehaztu (adina, izaera, jarrera eta janzkera)
4. Gidoia idatzi (lekuak, elkarrizketak eta ekintzak)
5. Gidoia ikasi eta entsegatu (erabiliko diren objektuak eta atrezzoa aukeratu, eta mugimenduak/keinuak zehazten joan)
6. Ikaskideen aurrean antzeztu

Antzerki-esketxak bideoz grabatzea proposatzen dugu, gero ikusi eta aztertu ahal izateko. Aukera bat: zer eta nola hobetu erabaki (ikasleek beraiek), praktikan jarri eta antzezlana berriro egitea; bigarrena ere grabatu egingo dugu, biak konparatu ahal izateko eta hobekuntzez jabetzeko. Hona hemen egindako lana ebaluatzeko kontuan izan ditzaketen irizpide batzuk:

• “Ika-mika”. Eztabaidetan elkarrizketa da oinarria. Gai bat aukeratu (adibidez, bideoan agertu den “Emakumearen egoera atzo eta gaur” horretatik tiraka: “Badago berdintasunik gaur egun?”), eta horri buruz hitz egingo dute, talde txikietan jarrita. Nork bere iritziak defendatzeko argudioak eta azalpenak emateaz gainera, gainerakoen iritziak ulertu eta errespetatzea eta malgutasuna erakustea izango da helburua.

Hasi aurretik, eztabaidatzeko garaian kontuan hartu beharreko irizpideak aletu ditzakegu (adibidez, baliabideak).

Ondo legoke eztabaidak bideoan grabatzea, gero guztiek batera ikusi eta baloratu ahal izateko (eduki aldetik ez ezik, baita ahozko komunikazioaren ikuspegitik ere): ikasleek beraiek erabaki dezatela zer eta nola hobetu dezaketen. Aurre-testu bezala balio dezakete, hurrengo eztabaida egiten dutenean, biak konparatu ahal izateko.

5- Ekoizpena partekatzea. Ekoizpena dena delakoa izanda ere, ikasleek beti ahozko aurkezpena/azalpena/kontaketa egitea proposatzen dugu, ahozkotasuna lantzeko, eta, ahal dela, bideokamerarekin grabatzea, ahozko jardunen bilakaera ikusi eta aztertu ahal izateko.

Ebaluazio-irizpideak: 

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

-Ea gaiak bere interesa piztu duen.

-Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

-Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

-Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

-Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

-Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

-Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.

-Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

-Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

-Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

-Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakasleak aintzat har ditzakeen ebaluazio-irizpideak:

-Ea aktiboki hartzen duen parte dramatizatze-, birsortze-, memorizatze- eta errezitatze-lanetan, eta, erritmoa, ahoskera, azentua eta intonazioa zaintzeaz gainera, antzezpen-estrategia errazak erabiltzen dituen.

-Ea literatura-ereduak sormenez erabiltzen dituen.

-Ea ipuinak, pasadizoak... etorri handiz eta bizi irakurtzen eta narratzen dituen.

-Ahozko aurkezpen errazetarako, ea informazio garrantzitsua bilatzen eta hautatzen duen, hainbat iturri erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak

-Ea informazioa forma logikoz antolatzen duen, hartzailearentzat ulergarria izan dadin

-Ea erabiltzen dituen bere diskurtsoan tonuarekin, keinuekin edota gorputzaren jarrerarekin lotutako alderdiak

-Ea behar besteko autonomia ageri duen zeregina planifikatzean eta egitean

-Ea erabiltzen dituen ikus-entzunezko baliabideak eta informazio- eta komunikazio-teknologiak, laguntza moduan, ahozko aurkezpenak egitean

-Ea modu naturalean esku hartzen duen, eta bere ikuspegia azaltzen duen

-Ea bere iritzia arrazoituz azaltzen duen

-Ea dauden ikuspuntuak alderatzen dituen eta berea berrikusten duen

-Ea zentzuzko ondorioak ateratzen dituen

-Ea erantzuten dien norberaren esku-hartzeari buruzko galderei

-Ea galdera eta azalpen egokiak ematen dituen gainerakoek esku hartzen dutenean

-Ea errespetatzen dituen gainerakoen esku-hartzeak eta txandak errespetatzen dituen

-Ea parte hartzen duen taldean egiten diren elkarrizketetan

-Ea gainerakoekin lankidetzan aritzen den, eta, talde-lanak egitean edo arazoak konpontzean, dagozkion erantzukizunak betetzen dituen

-Ea edonolako bazterketa adierazten duten estereotipoak ez dituen erabiltzen

-Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan

-Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan

-Ea landutako hizkuntza-baliabideak behar bezala erabiltzen dituen

-Ea formulazio egokia aukeratzen duen erregistro formalean eta lagunarteko erregistroan jarduteko; hau da, egoeraren eta bertan parte hartzen duen pertsonaren edo pertsonen arabera egokia dena

-Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntzaren hainbat alorretan egindako oinarrizko akatsak

-Ea akatsak ikaskuntza-prozesuaren partetzat ulertzen dituen eta horiek gainditzeko jarrera positiboa duen