Genero-rolak

Ikasleengan bultzatuko diren jarrerak

• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Genero-nortasun eta orientazio afektibo-sexual guztiekiko errespetua erakustea
• Sexu eta genero diskriminazioarekin kritiko agertzea
• Indarkeriaren eta zapalkuntzaren aurkako jarrera aktiboa azaltzea

Bideoa ikusi aurretik

Aurre-ezagutzak aktibatzeko, gisa honetako galderak egin ditzakegu:

_{-Asko hitz egiten da patriarkatuaz, baina zer da? Nola azalduko zenukete?}

_{-Eta zer da heteropatriarkatua? Gauza bera al da? Zergatik ipintzen zaio "hetero" aurrizkia?}

_{-Zer da "heteroaraua"? Heterosexualitatea araua al da?}

_{-Zer da generoa? Eta zer dira genero-rolak?}

_{-Gizartean berdin tratatzen al dira neskak eta mutilak? Zer esan nahi du "neska/mutil moduan sozializatua" izateak? Zer ondorio ditu horrek?}

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu.
2. Bideoan zehar ulertzen ez dena azaldu, eta behar beste aldiz ikusi. Hiztegi aldetik dituzten zalantzak argitu. Ezagutzen ez dituzten hitzak, izenak edo erreferentziak apuntatu. Adibidez, multzoen teoria, genitalidadea, generizatu, asimetrikoa, sozializatu, bulimika, objetualizazioa, hegemonikoa, estereotipoak, produkzio-erregimena, normatiboa, falazia, heteropatriarkatua, heteroaraua, heterodestinua, koreografia...

Kontzeptu batzuk:

Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

_{-Zer iruditu zaizue bideoa? Ados al zaudete esaten dutenarekin? Identifikatuta sentitu al zarete nolabait?}

_{-Egia al da mutilek espazioa errazago hartzen dutela eta ahotsa gehiago altxatzen dutela? Eman adibideak.}

_{-Egia al da neskek besteak zaintzeko joera agertzen dutela? "Besteentzat" egotekoa?}

_{-Neskentzat inportanteagoa al da edertasuna mutilentzat baino? Hala bada, zergatik?}

_{-Josebe Iturriozek ilea luzea zeraman mutilaren kasua kontatzen du: goitizena ipini ziotela eta azkenean ilea moztea erabaki zuela. Ezagutzen al dituzue "genero-rolak" betetzen ez dituzten pertsonak? Zer egiten dute? Ingurukoen onarpenik ba al daukate?}

_{-Harreman sexualei buruz ere hitz egiten dute bideoan: txortaldiaren koreografia itxia, plazeraren zentralitatea, aktiboa/pasiboa... sexualitatearen inguruko zer nolako erreferentziak dituzue (zinema, pelikulak, pornoa, heziketa...)?}

_{-"Ez da inor eskapatzen", dio Kattalin Minerrek. Heteroarauak denoi eragiten digula, hetero izan ala ez. Eman zuen iritzia.}

Gehiago sakontzeko eta adibide gehiago ezagutzeko (janzkera, umorea, ligatzea, parranda...), ikusi bideo hau eta bertan agertzen diren proposamen pedagogikoak: Matxismoa ezkutuan?. Beste bideo hau ere oso lotuta dago jorratzen ari garen gaiarekin: Maitasun erromantikoaren mitoa.

LGTBIQ+ siglak dituen kolektiboa hobeto ezagutzeko, berriz, bideo hau ikus dezakegu. Sexu aniztasunari buruzko bideo hau ere gomendagarria da.

3. Sozializatzeko moduei eta genero-rolei buruz hitz egin dezakegu eta iritzi-trukea egin. Ikasleei galdetuko diegu zerk sentiarazten dituen gaizki eta zerk ondo, zer den inportantea beraientzat, onartuak sentitzeko. Binaka jarri daitezke, beraien artean hitz egin, eta gero talde handian partekatu.

_{(Adibidez: Neska izanda, nigandik txukun janztea eta ezaugarri femeninoak izatea espero da. Niretzat inportantea da itsusi ez sentitzea eta besteei ederra iruditzea. Egoista sentitzen naiz ez baditut ingurukoak zaintzen. Besazpietako ileak ez banitu kenduko, burla egingo lidakete).}

4. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke, talde txikietan. Hiru adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo talde bakoitzak proposamenetako bat egin dezake.

• “Jolasten”. Eskulanak egingo ditugu, collagea. Taldetxoetan elkartu, eta horma-irudiak edo muralak egingo dituzte ikasleek, gai honen inguruan: patriarkatua zer den eta zer ondorio dituen, sortzen dituen genero-rolak.

Murala egin aurretik, "ideia zaparrada" egitea komeniko litzateke. Hona hemen tiraka hasteko hari posible batzuk:

Murala egiteko, nahi duten teknika eta materialak erabil ditzakete: margoak, aldizkariak, marrazkiak, argazkiak...

Muralak prest daudenean, talde bakoitzak bere murala erakutsiko du eta azalpenak emango ditu: zer egin duten, zergatik eta nola. Ondoren, gelakideek iritzia eman dezakete: muraletik zer gustatu zaien eta zergatik esango dute.

Horma-irudietako batzuk ikastetxean ipini daitezke, korridoreetan.

• “Sormena lagun”. "Zaila da amorrua ateratzea, moda ez segitzea, ez pintatzea, ez depilatzea...", dio Miren Arangurenek bideoan. Adibidez, neskek ile luzea eramatea eta mutilek motza: zenbateraino da norberak erabakitakoa eta zenbateraino moda kontua? Zenbateraino edertasun kanon batzuk betetzea?

Sormen-lan honetan genero-rolei buelta ematea izango da erronka. Zer zigortzen du gizarteak? Zigortzen duen hori ipiniko dugu agerian, modu zehatz batean janzteko eta mugitzeko derrigortasuna.

Bi aukera:

1. Argazkiak erabiltzea. Argazkiak atera: adibidez, neskak itsusi, garrasika, bibotearekin, ilearekin besazpietan... mutilak ezpainak pintatuta, gonekin... Kontuz: beste generoa erridikulizatu gabe. Helburua ez da mutilez/neskaz mozorrotzea. Inportantea da serio hartzea. Egiten ausartzen ez garen hori egitea izango litzateke erronka.
2. Bideoa grabatzea. Beste aukera bat esaldi probokatzaileekin bideo bat sortzea izan daiteke: "Kokoteraino nago ipurdian azkura ematen didaten tangekin". "Haserretzen baldin banaiz, histerikoa naiz?". "Asko ligatzen baldin badut, puta naiz?". "Indarrik ez baldin badaukat, ez naiz gizona?". "Ez naiz isilduko eta ez naiz geldi egongo!". "Besazpietan ileak dauzkat, eta zer!?". "Metrosexuala naiz eta zer?". "Begiak pintatzen baditut, ez naiz mutila?".

   Lanaren emaitza gelakideekin partekatuko dute, eta sormen-prozesua azalduko dute. Iritzi-trukea sustatuko da.

   Argazki-erakusketa edo bideo-emanaldia egin daiteke ikastetxean. Edo biak batera, talde batzuek argazkiak eta beste batzuek bideoak egiten badituzte.

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Elkarrizketa laburrak egin ditzakete, kalean, "heteropatriarkatua" eta "heteroaraua" kontzeptuen inguruan, eta bideoan grabatu. Binaka egin dezakete. Helburua: heteroaraua zalantzan jartzea. Heteroarauari buruz hausnarketa eragitea.

Galdera hauek eginda sortzen diren erreakzioak (harridura, adibidez) eta erantzunak jasotzea proposatzen dugu:

Kontuan izan behar da ez direla ohiko galderak, heterosexualitatea delako araua. Ohikoagoa izango litzateke homosexualitatea zer iruditzen zaien galdetzea. Jende asko (adinekoa batez ere, baina ez adinekoa bakarrik) harrituta geratu daiteke, eta posible da momento horretan homosexuala eta heterosexuala kontzeptuak nahastea ere... Lan honen helburua ez da inor erridikulizatzea eta, bideoa osatzean, kontu handia izan behar da jasotako erantzunekin. Helburua hausnarketa eragitea da: zer gertatzen den heterosexualitatea zalantzan jartzen denean.

Lanarekin hasi aurretik bideoa non erabiliko den erabakitzea ere inportantea da: ea barne erabilerarako izango den soilik (gelarako) ala zabaldu egingo den (ikastetxean, sare sozialetan...). Horrek jendearen parte-hartzea ere baldintzatu dezake.

Bideoen iraupena gehienez 5 minutukoa izango da eta gutxienez minutu batekoa. Bideo-edizioa beharrezkoa izango da grabatutako testigantzak elkartzeko (edizioari buruzko argibideak emango zaizkie ikasleei). Taldekideen artean lanak banatu ditzakete: adibidez, hiru baldin badira, batek grabatu egin dezake, besteak galderak egin eta hirugarrenak editatu.

Egindako lana gelakideekin partekatuko dute. Bideoa erakutsi eta azalpenak eman: elkarrizketak egiteko prozesua nolakoa  izan den (zaila, erraza, anekdotak...). Bideo guztiak ikusi ondoren, iritzi-trukea egingo dute.

5. Ekoizpena partekatzea. Ahozko aurkezpena edo erakustaldia egingo dute ikasleek, gelakideei euren lanaren emaitzak ezagutarazteko. Aurkezpen guztien ondoren, galderentzat, hausnarketentzat eta iritzientzat tartea izango da. Ahal dela, jarduerak grabatu egingo dira, bideoz (ondo egindakoez eta hobetu beharrekoez jabetzeko eta etorkizuneko beste ekoizpen batzuekin alderatzeko). Ikasleek ahozkoa eta idatzizkoa bereizten ikastea komeni da, eta pixkanaka ahozko jardunean gero eta hobeto moldatzea. Irizpideak proposatzeko, irakasleari baliagarri gerta dakizkioke: ahozkoaren ezaugarriak eta baliabideak.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak bere interesa piztu duen.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.
• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko, kontuan har ditzakeen irizpideetako batzuk:

• Ea bideoetako testigantzen garrantziaz jabetu den eta interesa erakutsi duen.
• Ea enpatiarik erakutsi duen bideoko pertsonekin.
• Ea patriarkatua zer den badakien eta zer ondorio dituen jabetzen den.
• Ea genero-rolak identifikatzen eta auzitan jartzen dituen.
• Ea emakume eta gizonen arteko eskubide-berdintasunaren aldeko jarrera argiak adierazten dituen, haien orientazio afektibo-sexuala edozein izanik ere.
• Ea hainbat eremutan (publizitatea, informazioa, txisteak, eskola eta abar) emakumeari edo LGTBIQ+ kolektikoari buruz ageri diren gizarte-estereotipoak biltzen eta aztertzen dituen.
• Ea emakumea edo LGTBIQ+ kolektiboko kideak gutxietsi eta diskriminatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak baztertzen dituen.
• Ea kultura-elementuen (estereotipoak, rolak eta abar) eta emakumeen edo LGBTIQ+ koletiboaren diskriminazioaren arteko lotura azaltzen duen.
• Ea sexu-diskriminazioaren eta indarkeriaren aurkako jardunak proposatzen dituen.
• Ea ikaskideekin eztabaidatuz gogoeta egin duen genero-rolen inguruan eta eskolan zein gizartean duen ikusgaitasunaren inguruan.
• Ea ikerketan informazioa lortzeko gaitasuna erakutsi duen, iturriak bilatzeko orduan.
• Ea informazio hori bere gogoetak eta ikuspuntua egituratzeko edo eraldatzeko erabili duen.
• Ea talde-lanean ondo moldatu den, berdinen arteko harremanean iradokizunak eginez eta ikaskideen iritziak errespetatuz.
• Ea bere iritziak eta hausnarketak partekatu dituen, horretarako txanda errespetatuta.
• Ea ahozko ekoizpean ondo moldatu den, komunikatzeko gai izan den.