LGTBIQ+ mugimendua

Ikasleengan bultzatuko diren jarrerak

• Nortasun sexualarekiko eta orientazio afektibo-sexualarekiko
  errespetua erakustea
• Gizabanako oro errespetuz tratatzeko asmoa. Denen iritziak arretaz
  entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Diskriminazio guztiekin kritiko agertzea
• Homofobiaren eta transfobiaren aurkako jarrera aktiboa azaltzea
• Inguruan dugun aniztasuna ezagutu eta baloratzeko nahia izatea

Bideoa ikusi aurretik

Aurre-ezagutzak aktibatzeko, gisa honetako galderak egin ditzakegu, bideoa LGTBIQ+ mugimenduari buruz dela esanda:

_{-Ezagutzen al duzue LGTBIQ+ mugimenduaren historia?}

_{-Noiz eta nola hasiko zen garatzen Euskal Herrian?}

_{-Zein zen homosexualen egoera frankismo aurretik eta ostean?}

_{-Inoiz entzun al duzue “Alfer eta Gaizkileen Legea”ri buruzko zerbait?}

_{-“Gay” hitzak zeinentzat balio duela uste duzue?}

_{-Homosexualen aurkako jarrerarik eta ekintzarik jasan edo ikusi al duzue?}

_{-Ba al dakizue zer ospatzen den ekainaren 28an? Nondik dator ospakizuna?}

LGTBIQ+ kolektiboko hizki bakoitzaren esanahia ezagutzeko, beste bideoaren aurretik bideo hau ere ikusi daiteke: LGTBIQ+

Bideoa ikusi bitartean

1. Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu.
2. Bideoan zehar ulertzen ez dena azaldu, eta behar beste aldiz ikusi. Hiztegi aldetik dituzten zalantzak argitu. Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazioari ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Bideoa ikusi ondoren

1. Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

_{-Zer iruditu zaizue bideoa? Zer da gehien harritu edo hunkitu zaituztena?}

_{-Emakumeek sexualitaterik ez zutela uste zela esaten da bideoan. Zer esan nahi dute horrekin? Emakume lesbianarik ba al zegoen?}

_{-Homosexualitatea buruko gaitz gisa ikusten zen eta “sendatzeko” hainbat tratamendu ematen zituzten. Zer iritzi duzue horri buruz? Oraindik ba al dago uste hori (munduko toki batzuetan)?}

_{-Stonewall-eko liskarren ondoren eta gaur egunera arte aldaketa handiak egon direla uste al duzue?}

_{-Ezagutzen al zenuten EGHAM elkartea?}

_{-Zergatik uste duzue mobilizatu zela hainbeste jende Francisen hilketaren ondoren? Hiltzailea polizia izateak baldintzatu al zuen egoera?}

_{-Aurpegia emateko zailtasunak aipatzen dira bideoan. Zirkuko animaliak bezala sentitzen ziren. Zer iruditzen zaizue morbo hori?}

_{-Emakumeen kasuan zailagoa zen homosexualitatea agertzea. Zergatik? Gaur egun berdin ikusten al dira mutil eta neska homosexualak? Aldaketarik egon al da?}

Koldobikek bere kasua azaltzen du bideo-pasarte honetan, zenbat kostatu zitzaion lesbiana moduan agertzea eta zergatik: Lesbianak zirela aitortzeko beldurrak.

La Otxoaren Libérate abestia osorik entzun, eta komentatu egin daiteke.

Gaian gehiago sakontzeko, bideo hauek ere ikusi daitezke (proposamen pedagogikoak dituzte):

• Armairutik ateratzen
• Familia-ereduak
• Trans izatea

LGTBIQ+ mugimenduaren historia osatzeko, posible da informazio gehiago bilatu, eta guztien artean puzzlea osatzea.

• Stonewall-eko istiluak
• Homosexualentzako kartzelak
• Francisen hilketa
• HIESaren ondorioak
• Erreferenteak sexu-askapen mugimenduan: Mikel Martin, La Otxoa...

Taldeka ipini, talde bakoitzak gai bat aukeratu, eta hurrengo saioan topatu dutena partekatu dezakete.

3. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen garatu daitezke, talde txikitan. Lau adibide eskaintzen dira hemen. Ikasleek bat aukeratu dezakete edo ordezko bat proposatu, edo proposamen bat baino gehiago ere egin dezakete.

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Ikasleak elkarrizketatzaile bihurtuko dira. Garai batean homosexualekiko zer ikuspegi zegoen eta ikuspegi hori nola joan den aldatzen jakiteko, etxekoei eta ingurukoei elkarrizketak egitea da proposamena.

Galdetegiak talde txikitan banatuta prestatu daitezke eta, ondoren, talde handian partekatu eta osatu. Era honetako galderak egin daitezke:

Elkarrizketatuaren arabera (adinekoa, gaztea...), galdetegia moldatu egin beharko da. Lana bakarka edo binaka egin daiteke. Elkarrizketak bideoan grabatuko dituzte, telefono mugikorrarekin edo bideokamerarekin. Inportantea: horizontalean grabatu eta tripodea erabili! Eta ziurtatu audioa ondo entzuten dela (mikrofonorik erabiltzen ez bada, kamera oso urruti ez ipintzea komeni da).

Ondoren zer? Elkarrizketatutako pertsonaren biografia labur bat osatu, eta jasotako testigantzaren laburpena egingo dute idatziz, bideoa erakutsi aurretik azalpenak eman ahal izateko. Azkenik, bideo-muntaketa egingo dute, argazkiak (Interneten bilatu) eta musika ere sartuta (bideoak editatzeko programaren bat erabiltzen erakutsiko zaie).

Emaitza gelan aurkeztuko dute, ahozko aurkezpen txiki bat eginez:

Ikasle (bikote) bakoitzak pertsona bat elkarrizketatuko du. Adin eta profil desberdinetako pertsonak elkarrizketatzea da helburua: homosexualak, heterosexualak, familiakoak (aita, amona, izeba...), lagunak, gazteak, adinekoak...

Bideo onenak aukeratuta, bideo-emanaldia egin daiteke ikastetxean. Posible da baita ere aurkezpen guztien ondoren elkarrizketatuetako batzuk aukeratu, eta pasarte desberdinekin beste bideo bat sortzea. Irudiak zabaltzeko, elkarrizketatuak jakinaren gainean egon behar lirateke.

• “Testigantza bila”. Testigantzak bilatu, eta haien inguruan hausnartzera gonbidatuko ditugu ikasleak.

Ahotsak.eus webgunean hainbat testigantza aurkitu daitezke LGTBIQ+ kolektiboari buruz: frankismoko legeak, elizaren indarra, homosexuala izatearen estigma, jipoiak eta zigorrak, emakumearen sexualitate eza… hona hemen batzuk:

• Homosexualak kartzelara “por vagos y maleantes”
• Homosexualitatea ezkutuan
• Homosexualitatea bere gazte garaian
• Patxiren ezkontza eguneko konfesioa
• Frankismoa sexualitatearen aldetik, oso gogorra
• Homosexualek pasa behar izan zituztenak
• Homosexualen ezkontza
• Homosexualitatea legez jazarrita
• Homosexualitatea gai tabua

Binaka edo hirunaka jarrita, bideo-pasarte bat aukeratuko dute Ahotsak.eus webgunean bilaketa eginda (https://ahotsak.eus/gaiak/020403/). LGTBIQ+ kolektiboarekin zer ikusia izango du (talde bakoitzak bideo-pasarte desberdina aukeratzea izango litzateke interesgarriena; nola egin? Aukeratu ahala, izenburua arbelean ipintzen joan daitezke, eta ezingo da errepikatu. 185 pasarte daude aukeran!).

Pasartea ikusi, eta iritzi-trukea egingo dute. Ondoren, aurkezpen txiki bat prestatuko dute, gelakideen aurrean azaltzeko, gehienez ere hamar minutukoa.

• “Iritzia eman”. Eraso zein jarrera homofobo eta transfoboak abiapuntu moduan hartuta, ikasleek iritzia emateko modua aurkituko dute, sormena baliatuta.

Francisen hilketa mugarritzat hartzen da: orain dela 44 urte gertatu zen arren, gaur egun ere izaten dira eraso homofobo eta transfoboak. Estigmatizazioa eta gorrotoa ez dira desagertu. Zer diote homofobiari buruzko ikerketek? Horri buruzko artikulu batzuk: Homofobia Gasteizen, Homofobia ikastetxeetan eta Homosexualitatea Iparraldeko ikastetxeetan.

Azken urteetan gertatu diren jazarpenetatik bat aukeratu, informazioa bilatu, laburpen bat egin eta gaiari buruzko iritzia ematea proposatzen da. Hona hemen adibide bat: Eraso homofoboa Villabonan. Nahi izanez gero, inguruko kasu erreal bati buruz edo kasu pertsonal bati buruz ere egin daiteke lana. Jarrera homofoboak ere izan daitezke: ez dauka indarkeria fisikoa egon beharrik (adibidez, "marikoi" hitzaren erabilera modu iraingarrian).

Lana banaka egingo dute eta amaieran bakoitzak gelan aurkeztuko du bere lana. Idazlan bat izan daiteke, baina baita kartela, bideoa, bertsoa, poema, performancea edo komikia ere. Ikasle bakoitzak erabaki dezala zer egin nahi duen.

Ondoren, emaitza ikastetxean partekatu daiteke: lanak eskolako korridoreetan jarrita, adibidez.

• “Sormena lagun”. Sormena erabiltzera bultzatuko ditugu ikasleak, baina ikuspuntu positibo batekin. Abesti askatzaileak sortuko dituzte.

Proposamen hau talde txikitan egin daiteke. Helburua: sexu-askapenaren aldeko abestia sortzea. Hainbat modu daude, gutxienez hiru:

1. La Otxoaren Libérate edo antzekoak (sexu-askapena aldarrikatzen dutenak; adibidez, Plumofobia edo Soziedad Alkoholikaren Sin Barreras) euskaratu
2. Gustuko abesti bat aukeratu, eta letra aldatu
3. Bertso-doinu bat aukeratu, eta bertsoa(k) sortu

Taldetxo bakoitzak bere abestia aurkeztuko du. Elkarrekin kantatuko dute (horretarako, posible da jatorrizko abestia erabili, eta karaokea egitea); mozorrotu ere egin daitezke edo era berezian jantzi. Zuzeneko musika erabiltzea ere posible da, noski: gitarra joaz abestea, adibidez.

Lehiaketa bat antolatu daiteke gelan; helburua ez denez lehiakortasuna sustatzea, ez da saririk egongo, baina batzuetan lehiak sortzera animatu dezake. Abesti bozkatuena izango da irabazlea.

Hona hemen sexu-askapena aldarrikatzen duten abesti batzuk, euskaraz: Berri Txarrak taldearen Lotsarik gabe eta Yogurinha Morovaren Eraso sexistarik ez. Inspirazio-iturri moduan balio dezakete, abestia sortzeko garaian.

4. Ekoizpena partekatzea. Ahozko aurkezpena edo emanaldia egingo dute ikasleek, euren lanaren emaitzak gelakideei ezagutarazteko.

Ebaluazio-irizpideak

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

• Ea gaiak bere interesa piztu duen.
• Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-
  asko.

Ikaste-prozesuari buruz

• Ea bideoa eta adinekoen testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.
• Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.
• Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.
• Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan
  dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

• Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.
• Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai
  izan den.
• Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

• Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.
• Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.

Irakaslearen ebaluazioa. Irakasleak ikasleak ebaluatzeko, kontuan har
ditzakeen irizpideetako batzuk:

• Ea bideoetako testigantzen garrantziaz jabetu den eta interesa erakutsi duen.
• Ea enpatiarik erakutsi duen bideoko pertsonekin.
• Ea LGTBIQ+ kolektiboaren historia eta historian zehar eskuratutako lorpenak ezagutzen dituen.
• Ea emakume eta gizonen arteko eskubide-berdintasunaren aldeko jarrera argiak adierazten dituen, haien orientazio afektibo-sexuala edozein izanik ere.
• Ea hainbat eremutan (publizitatea, informazioa, txisteak, eskola eta abar) emakumeari edo LGTBIQ+ kolektikoari buruz ageri diren gizarte-estereotipoak biltzen eta aztertzen dituen.
• Ea emakumea edo LGTBIQ+ kolektiboko kideak gutxietsi eta diskriminatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak baztertzen dituen.
• Ea kultura-elementuen (estereotipoak, rolak eta abar) eta emakumeen edo LGBTIQ+ koletiboaren diskriminazioaren arteko lotura azaltzen duen.
• Ea sexu-diskriminazioaren eta indarkeriaren aurkako jardunak proposatzen dituen.
• Ea LGTBIQ+ kolektiboari buruzko informazioa bildu duen eta haien aldarrikapenak barneratu dituen.
• Ea ikaskideekin eztabaidatuz gogoeta egin duen trans kolektiboaren egoeraren inguruan eta eskolan zein gizartean duen ikusgaitasunaren inguruan.
• Ea LGTBIQ+ kolektiboa gutxiestea, diskriminatzea eta/edo haren aurkako indarkeria sustatu eta justifikatzea dakarten estereotipo, aurreiritzi eta rolak gaitzesten dituen.
• Ea EHGAM eta GEHITU elkarteen ezaugarriak, funtzioak eta programak ezagutzen dituen.
• Ea ikerketan informazioa lortzeko gaitasuna erakutsi duen, iturriak bilatzeko orduan.
• Ea informazio hori bere gogoetak eta ikuspuntua egituratzeko edo eraldatzeko erabili duen.
• Ea talde-lanean ondo moldatu den, berdinen arteko harremanean iradokizunak eginez eta ikaskideen iritziak errespetatuz.
• Ea bere iritziak eta hausnarketak partekatu dituen, horretarako txanda errespetatuta.
• Ea ahozko ekoizpean ondo moldatu den, komunikatzeko gai izan den.