Maria Dolores Agirre eta antzerkia

Ikasleengan bultzatuko diren jarrerak:

• Euskararen eta euskal kulturaren historia ezagutzeko interesa
• Denen iritziak arretaz entzun eta kontuan hartzeko borondatea
• Gaur egungo emakumeen lana ezagutzeko gogoa
• Genero-ikuspegia sustatzeko nahia

Bideoa ikusi aurretik:

Maria Dolores Agirre antzerki zuzendaria izango dugu hizpide, aurre-ezagutzak aktibatzeko, gisa honetako galderen eta azalpenen bitartez:

-Zer dakizue euskarazko antzerkigintzaren historiari buruz?

-Nor izan zen Maria Dolores Agirre? Zer egin zuen?

-Ezaguna egiten al zaizue Donostiako Euskal Iztundea antzerki eskola?

-Nolakoak ziren gerra aurreko eta gerraosteko lehen urteetako antzezlanak?

Bideoa ikusi bitartean:

1.Bideoa ikusi aurretik zituzten aurre-ezagutzak eta bideoa ikusi bitartekoak alderatu, ea aurrez hitz egindakoarekin bat datozen.

2.Beren arreta erakarri duten pasarteak gogoan har ditzatela.

3.Ulertu ez dituzten hitzak, esaerak edo erreferentziak apuntatu.

4.Bideoa behar adina aldiz ikusiko dute, informazio guztia barneratzeko.

Bideoa ikusi ondoren:

1. Ulertu dutela ziurtatu. Zalantzak argitu.
2. Bideoari buruzko hausnarketak eta iritziak partekatu:

-Bideoa ikusita, zer iritzi duzue Maria Dolores Agirreri buruz?

-Zer egin zaizue deigarriena? Zer nabarmenduko zenukete?

-Magisteritza ikasketak egin zituen lehenengotako emakumea izan zen. Nolakoa zen emakumearen egoera gerraostean?

-Antzerkia, irakaskuntza, irratigintza eta itzulpengintza. Hainbat alorretan aritu zen Maria Dolores, euskararen alde betiere. Zein zen euskararen egoera garai hartan?

-Zer nolako garrantzia zeukan antzerkiak gizartean? (Telebistarik ez, filmak ere gutxi, Internetik ez…)

-Donostian antzerki-mugimendu handia egon zen. Euskal Izkundeaz gainera, bazen euskarazko beste talderik?

Testuinguruaz hobeto jabetzeko, Gerraosteko antzerkigintza: tradizioa vs modernotasuna bideoa ikus dezakegu.

3. Maria Doloresek ez zuen aldarri feministarik egiten: ez zitzaion iruditzen ezer berezirik egin zuenik. Alabaina, emakumeen jarduna oso mugatuta zegoen garai hartan: ez zen ohikoa emakumeek goi mailako ikasketak egitea, eta are gutxiago emakumeak zuzendari karguetan ikustea. Sakontzeko, bi bideo hauek ikus daitezke, bertan ederki azaltzen baitituzte emakumeak kate motzean lotzeko hartutako neurriak: Emakumeak lantegitik etxera eta Zerbitzu Soziala emakumeentzat.

4. Azken ekoizpena: Hainbat ekoizpen gara daitezke. Hiru adibide  eskaintzen dira hemen. Ikasleek aukera dezakete, eta baita ordezko beste ekoizpenen bat proposatu ere (edo proposamen bat baino gehiago egin):

• “Bestearen azalean”. Maria Doloresi omen egiteko modu onena antzerkia egitea da eta antzezten ondo pasatzea. Aukera bat: taldetxoetan banatu (2-3 lagun), eta antzerki-esketx laburrak sortzea (5 minutu bitartekoak).

• Gai bat aukeratu (adibidez: egoera deserosoak/barregarriak)
• Egoera bat pentsatu (adibideak: Komunean, papera bukatu da; Puzker-usaina dago: nor izan da?; Ez da ausartzen gurasoei egia esaten)
• Pertsonaiak zehaztu (adina, izaera, jarrera eta janzkera)
• Gidoia idatzi (lekuak, elkarrizketak eta ekintzak)
• Gidoia ikasi eta entsegatu (erabiliko diren objektuak eta atrezzoa aukeratu, eta mugimenduak/keinuak zehazten joan)
• Ikaskideen aurrean antzeztu

Antzerki-esketxak bideoz grabatzea proposatzen dugu, gero ikusi eta aztertu ahal izateko. Aukera bat: zer eta nola hobetu erabaki (ikasleek beraiek), praktikan jarri eta antzezlana berriro egitea; bigarrena ere grabatu egingo dugu, biak konparatu ahal izateko eta hobekuntzez jabetzeko. Hona hemen egindako lana ebaluatzeko kontuan izan ditzaketen irizpide batzuk:

Beste aukera bat: antzezlan bakarra egitea guztien artean, gustuko antzerki-testu bat aukeratuta (ikus teatro-testuak. Adibidez: Irakasle gaiztoak). Kontuan izan behar da antzezlana publikoaren aurrean aurkezteko moduan prestatzeko denbora asko behar dela, eta koordinazio-lan handia behar dela (irakasleak antzerki-zuzendari lanak egin ditzake).

• “Sormena lagun”. Irratsaioak egingo dituzte ikasleek, beraiek aukeratutako gaien inguruan (adibidez: zaletasunak, gertaera misteriotsuak, sare sozialak, pertsonaia bitxiak…). Talde txikietan (2-3 lagun) 5-10 minutu bitarteko saioak prestatuko dituzte.

• Dokumentatu. Zeri buruz hitz egin nahi dugu? Informazioa bilatu! Nolakoak izaten dira irratsaioak? Ereduak bilatu eta entzun!
• Sormena landu. Kontatu nahi dugunari forma ematerakoan, irudimena erabili. Orijinaltasuna bilatu.
• Egitura erabaki (irrati-esataria, elkarrizketatua, tertuliakideak… nola erabili eta noiz…)
• Gidoia idatzi (zer esango duten gutxi gorabehera). Elkarrizketak egiten badituzte, bi aukera daude: benetako pertsonak elkarrizketatzea (adibidez, herriko pertsona bat) edo elkarrizketatuak pertsonaiak izatea, fikziozkoak (adibidez, “gaur Superheroi bat elkarrizketatuko dugu”).
• Entseatu! Probak egin (ahotsa, erritmoa, tonua, isiluneak… nahi duten giroa sortzeko).
• Grabatu! (musika zuzenean sar daiteke edo bestela ondoren, edizio-programaren bat erabilita).
• Partekatu: egindako lana ikaskideei erakutsi, azalpen labur bat emanda (irratsaioa egiteko prozesuari buruz).

• “Zu zeu elkarrizketatzaile”. Maria Doloresen garaian ez zegoen telebistarik, baina orain bai. Telebista-programa laburrak (5-10 minutu) prestatuko dituzte ikasleek, sare sozialetan zabaltzeko. Kazetari bihurtuko dira: elkarrizketatzaile. Binaka egiteko jarduera izan daiteke: ikasle bat elkarrizketatzailea izango litzateke eta bestea kameralaria. Elkarrizketatua, berriz, antzerkiaren munduko pertsona bat, ahal dela emakumezkoa. Proposatzen ditugunak hauexek dira: aktoreak, antzerki-zuzendariak, antzerkiaren historian adituak, ipuin-kontalariak eta pailazoak.

Elkarrizketatuak herrikoak edo eskualdekoak badira hobeto, gertutasunarengatik. Hitzordua lotu, eta galderak prestatu ondoren (galdera orokorrak guztien artean presta ditzakete, eta gero elkarrizketatuaren arabera egokitu; informatu elkarrizketatuaren ibilbideaz!), elkarrizketa bideoz grabatzea proposatzen dugu (ikus jarraibide orokorrak).

Adibide gisa, ikus Txantxiku ikastolako ikasleek Goiena telebistan Iker Galartzari egindako elkarrizketa. Antzeko zerbait egin dezakegu, baina modu xumeagoan, eskura ditugun baliabideekin (eskuko telefonoa erabiliz gero, ez grabatu bertikalean! Horizontalean beti); adibidez, Jakintza ikastolako ikasleek egiten duten gisara: Elena Iruretari egindako elkarrizketa. Beste aukera bat: elkarrizketatzailea irudian ez agertzea (ahotsa bakarrik entzun daiteke edo galderak idatziz agertu bideoan. Adib.: Ramon Agirre).

Hona hemen jarraibide posible batzuk:

a.Taldetxo bakoitzak pertsona bat elkarrizketatuko du.

b. Ondoren, pasarte onena aukeratu, eta gutxieneko edizioa egingo du (moztu).

c. Bideoa ikaskideei erakutsi (ahozko aurkezpen txiki bat eginez: nor elkarrizketatu duten, zergatik, prozesua nolakoa izan den eta zer den jaso duten interesgarriena eta zergatik).

Ondoren, hainbat lanketa egin ditzakete grabazioarekin, hedabideen jarduna ezagutzeko eta lantzeko (ikasle taldetxo bakoitzak desberdina egin dezake):

• Bideo-erreportaje labur bat prestatu, grabatutako irudiekin (horretarako, editatzeko programaren bat erabiltzen erakutsiko diegu, adibideak emanez). Bideo-erreportajea sarean zintzilikatu.
• Elkarrizketa idatziz jarri, egunkari digital edo blog baterako (titulua, azpititulua, sarrera, galde-erantzunak, argazkia, azgazki-oina… Adibide gisa: Ainhoa Larrañagari elkarrizketa). Sarean ipini.
• Irratsaio baterako erreportaje/elkarrizketa gertatu, elkarrizketako audioa erabilita. Sarrera prestatu (aurkezpena) eta grabatu; musika ere erabil dezakegu. Gertuko irratiren batera bidali edo sare sozialetan zabaldu.

Aukera bat: grabazioak Ahotsak.eus artxibora bideratzea gero (adibiderako, ikus: Donostiako ikastetxea eta Lekarozko institutua).

5- Ekoizpena partekatzea. Azken ekoizpenaren emaitza ahoz ematea lehenetsiko da, emaitza dena delakoa dela ere: aurkezpena, ikus-entzunezkoa, antzezpena… eta, ahal dela, bideokamerarekin grabatzea, ahozko jardunen bilakaera ikusteko. Aurkezpen guztien ondoren, galderentzat, hausnarketentzat eta iritzientzat tartea izango da. Ikasleek ahozkoa eta idatzizkoa bereizten ikastea eta pixkanaka ahozko jardunean gero eta hobeto moldatzea komeni da. Irizpideak proposatzeko, irakasleari baliagarri gerta dakizkioke: ahozkoaren ezaugarriak eta baliabideak. 

Ebaluazio-irizpideak:

Ikasleen autoebaluazioa. Ikasleek autoebaluazioa egiteko, egin ditzakegun galderak:

Edukiari buruz

-Ea gaiak bere interesa piztu duen.

-Ea gaiari buruz ikasi izanaren sentsazioa duen: gutxi-zerbait-dezente-asko.

Ikaste-prozesuari buruz

-Ea bideoa eta testigantzak baliagarriak gertatu zaizkion.

-Ea ikaste-prozesua gustukoa eta eraginkorra izan den berarentzat.

-Ea informazioa bilatzeko arazorik izan duen edo erraza gertatu zaion.

-Ea guztira informazio berri asko jaso duen eta hausnartzeko balio izan dion.

Bere komunikazio-gaitasunei buruz

-Ea iritzia lasaitasunez emateko aukera duen ala zailtasunak izan dituen.

-Ea ahozko ekoizpenean lasai sentitu den eta nahi zuena azaltzeko gai izan den.

-Ea pozik dagoen ekoitzitako lanarekin.

Talde-lanari buruz

-Ea talde-lanean eroso sentitu den eta aberasgarria gertatu zaion.

-Ea ondo baloratzen duen talde-dinamika ala arazoren bat izan duen.


Irakasleak aintzat hartu ditzakeen ebaluazio-irizpideak:

- Ea aktiboki hartzen duen parte dramatizatze-, birsortze-, memorizatze- eta errezitatze-lanetan, eta, erritmoa, ahoskera, azentua eta intonazioa zaintzeaz gainera, antzezpen-estrategia errazak erabiltzen dituen.

- Ea literatura-ereduak sormenez erabiltzen dituen.

- Ea ipuinak, pasadizoak... etorri handiz eta bizi narratzen dituen.

- Ea aurreko belaunaldien testigantzen garrantziaz jabetu den eta interesa erakutsi duen.

- Ea lehenaldia eta orainaldia lotzeko eta bere ikuspegia aberasteko gogoa eta gaitasuna izan dituen.

- Ea identifikatzen dituen euskararen eta gaztelaniaren arteko ukipen-egoeraren ondorioz sortutako fenomenoak, eta egoera zehatzak aztertzen dituen (2. mailan).

- Ea lotzen duen edukia historia- eta gizarte-testuinguruarekin.

- Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan.

- Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan.

-Ea edonolako bazterketa adierazten duten estereotipoak ez dituen erabiltzen.

-Ea hautematen dituen gizarte-, arraza-, sexu- edota kultura-bazterketa adierazten duten irudiak eta adierazpenak (genero ikuspegiari lotutakoak bereziki), eta, horrez gainera, berak sortzen dituen testu mintzatu eta idatzietan adierazpen horien erabilera baztertzen duen.

- Ea bideoa behar bezala ulertu duen eta ulertu ez duena argitzen saiatu den.

- Ahozko aurkezpen errazetarako, ea informazio garrantzitsua bilatzen eta hautatzen duen, hainbat iturri erabiliz: analogikoak, ikus-entzunezkoak eta digitalak.

- Ea informazioa forma logikoz antolatzen duen, hartzailearentzat ulergarria izan dadin.

- Ea erabiltzen dituen bere diskurtsoan tonuarekin, keinuekin edota gorputzaren jarrerarekin lotutako alderdiak.

- Ea behar besteko autonomia ageri duen zeregina planifikatzean eta egitean.

- Ea erabiltzen dituen ikus-entzunezko baliabideak eta informazio- eta komunikazio-teknologiak, laguntza moduan, ahozko aurkezpenak egitean.

- Ea modu naturalean esku hartzen duen, eta bere ikuspegia azaltzen duen.

- Ea bere iritzia arrazoituz azaltzen duen.

- Ea bereizten dituen informazioa eta iritzia.

- Ea gezurtatzen dituen besteen argudioak.

- Ea dauden ikuspuntuak alderatzen dituen eta berea berrikusten duen.

- Ea zentzuzko ondorioak ateratzen dituen.

- Ea erantzuten dien norberaren esku-hartzeari buruzko galderei.

- Ea galdera eta azalpen egokiak ematen dituen gainerakoek esku hartzen dutenean.

- Ea errespetatzen dituen gainerakoen esku-hartzeak eta txandak errespetatzen dituen.

- Ea parte hartzen duen taldean egiten diren elkarrizketetan.

- Ea gainerakoekin lankidetzan aritzen den, eta, talde-lanak egitean edo arazoak konpontzean, dagozkion erantzukizunak betetzen dituen.

- Ea edonolako bazterketa adierazten duten estereotipoak ez dituen erabiltzen.

- Ea euskararen erabilerari lehentasuna ematen dion hainbat komunikazio-eremutan.

- Ea erabiltzen duen bere euskalkia, hala eskatzen duten komunikazio-egoeretan.

- Ea landutako hizkuntza-baliabideak behar bezala erabiltzen dituen.

- Ea erabiltzen dituen mezuak ulergarriago egiteko eta hartzaileak inplikatzeko estrategiak (adibideak ematea…).

- Ea formulazio egokia aukeratzen duen erregistro formalean eta lagunarteko erregistroan jarduteko; hau da, egoeraren eta bertan parte hartzen duen pertsonaren edo pertsonen arabera egokia dena.

- Ea identifikatzen eta zuzentzen dituen hizkuntzaren hainbat alorretan egindako oinarrizko akatsak.

- Ea akatsak ikaskuntza-prozesuaren partetzat ulertzen dituen eta horiek gainditzeko jarrera positiboa duen.