Hizkuntza-jarrerak

Garazi Lopez de Uralde (Getxo, 1988) eta Andere Gonzalez (Getxo, 1988):

-Orokorrean harremanak gaztelaniaz dira, talde txikitan gaudenean, ba agian euskaraz. Be bai depende ba elkarrekin ikasi dogun ikastolan, ba igual euskararekiko joera gehiago dekogu baina, ez dakit…

-Bai. Horrek asko iten dau ez? Ba igual txikitako harremana badekozu ya ikastolatik edo eskolatik edo, horrek asko… behintzet gu biok (bai) batera ikasi dogu ta egia da, igual lehenengo berbia euskeraz eukiko dogule, gero ya igual talde multzo horretan saiatzen garenean igual ya erderara tendentzi bat dekogule.

Yelen Pellejero (Astigarraga, 1995) eta Leire Peña (Astigarraga, 1995):

-Gure kuadrilan normalean erderaz hitz egiten degu.

-Bai.

-Gure artean orain agian gehiago aldatu iten degu baiño kostatu iten da.

-Pila bat

-Osea, ohitura bat aldatzea asko kostatzen du.

-Oso zaila da.

Maialen Chantre (Bera, 1991) eta Patxi Castillo (Bera, 1992):

-Pertsona batekin nahiz ta biek euskaraz jakin hasiera-hasieratik gazteleraz iten baduzu, ya gero zaila da aldatzeko.

-Bai.

Yelen Pellejero (Astigarraga, 1995):

-Daude lagun batzuk fijoak ez zaitela ezta okurritzen ere esatea “hola”, osea ez zait ateratzen, edo nere izebarekin adibidez, beti euskeraz, badakit telefonoa, badakit bera dela, euskeraz. Baiño gero daude beste pertsona batzuk ateratzen zaizula ya naturaltasunez edo erderaz.

Unai Urroz (Doneztebe, 1993):

-Kuadrilan lehen euskaraz iten zen gehio. Gauza da pos jendea joan dela Iruñara ta hola estudiatzera, ta ordun igual han erderaz gehio in, ta azkenin komodogo edo, ez dakit.

Patxi Castillo (Bera, 1992) eta Maialen Chantre (Bera, 1991):

-Nik, adibidez, ene kuadrilan sumatu dut aldaketa, ta pena ematen dit, pena haundia, bueno ni nagonian… ni azkenian naiz euskararen polizia nere kuadrilan baiño beraien artean igual erdaraz jarten direla eta barrara hurbiltzen direnean orduan itten dutela euskeraz.

-Ya, aldrebes.

-Ez? Ikusten dute “joe, nola hurbildu behar naiz erderaz barrara, ez? Jendiak ez ikustea ni erderaz aritzen” ez? Intimitate batian bezela erderaz itteko soltura hori dute, biñon gero ya barrara kaña bat eskatzeko, euskeraz itten dutela, badaezpada.

Ziortza Mangas (Getxo, 1988):

-Baiña zurekin erderaz egotea eta bat-batean heltzea tabernaria eta berari esatea “bi zurito”. Aber, zergatik berari iten diot, zuri ez badizut…? Osea eta segurantzan esaten badit, ez nago ziur, baina segurantzan bere momentuan esaten badit “que, pitxin? No te he entendido” Gañea voy a decir “jode”. Osea, kasi kasi komo “nola ez dakiela?”. Ta ni zurekin bitartean “ya pues lo que te decia que” osea.

Maialen Chantre (Bera, 1991):

-Ta neri adibidez maiz pasatzen zait hori jatetxean etortzen direla… Sarako jendea etortzen dela, beraien artean frantsesez iten dutela, biñon nerekin euskaraz iten dute.

Andere Gonzalez (Getxo, 1988) eta Garazi Lopez de Uralde (Getxo, 1988):

-Nik askotan egin dotena edo pekau egin dotena nik izan da… orokorrian pentsa ez dakiela euskeraz. Orduen askotan igual nonoaino jun, ez, eta eskatu edozer erderaz, eta gero segiduen igual lagunegaz euskeraz  hasi berbetan, eta besteak igual gero emoterakoan edo dana dalakoa “bai eskerrik asko”

- ta euskeraz erantzun besteak. Ta gero lotsatute moduen.

-Ta ni lotsatute.

Axier Unanue (Hondarribia, 1987):

-Nik uste lehenengo hitza ezagutzen ez baduzu erderazkua izate dela. Igual gure azentuagatik edo gehienbat berak euskeraz baldin badaki segituan harrapatzen digu. Orduan bera igual hitz bat soltatzen badu euskeraz ba zuk jarraitzen diozu euskeraz. Baiño lehenengo hitzak normalian erderaz izaten dia.

Ane Otalora (Getxo, 1988):

-Lengoan zinemara jun giñala, sarrerak eskatzen “e dos entradas para no se que” e “bai eta zenbat balio dau? Ez dakit zer” eta tipoak bazekien, ta nik ya (zuzenean) zuzenean bai pentsatu nuen berak ez zuela jakingo.

Jonas Ormabera (Hondarribia, 1987):

-Esaten duzu ze ingo diot euskeraz o erderaz? Badakit erderaz jakingo dula pues hasten zea erderaz.

Andere Gonzalez (Getxo, 1988):

-Hombre, ni asko jauzten naz igual estereotipoetan, ez? Euskaldun estereotipo batean jausten zara ta igual kontrakoa jasoten dozu, ez? Ba ez daki. Estereotipo horrek ba bai, askotan ibilten dotez, depende zelako estereotipoa daron jantzite edo igual euskeraz ingo dotzat lehelengo berbia.

Karmele Jaio (Gasteiz, 1970):

-Ze niri gertatu zait zenbait girotan, nik espero ez nuena euskaraz tabernariak jakingo zuenik edo, nik erderaz eskatu ta berak esan “mesedez eskatu euskeraz” ez? Eta guztiz lur jota geratzia ez?

Jonas Ormabera (Hondarribia, 1987) eta Axier Unanue (Hondarribia, 1987):

-Etorri zen, juntatu zen gurekin mutil bat ikasi zuna pos hori, Hendaian ikasiya, eta etxian ez zuten euskeraz iten, eta orduan berak ez zekin euskeraz. Eta horregatik hasi giñen denak denak erderaz hitz egiten.

-Bera ere gure tartian zebilenian ba gu…

-Bera zegonian erderaz iten genun. Biño gero zer gertatu zen? Bera ez zegonian ere erderaz iten genula.

Ander Goikoetxea (Lekeitio, 1990) eta Irati Seijo (Lekeitio, 1992):

 -Ba imajinau kuadrila baten badago ba beraneante bi erderaz iten dabena berba, ba horrek eragin ahal dau, eragiten dau, kuadrila osuak erdera berba itera. Eta ikustia Lekitxoko kuadrila bat erderaz oso torpe berbetan, baina erderaz berbetan, ba esaten dozu “txo! Lekitxon zauz, euskeraz berak ikasi beharko dau, bueno, euskeraz ikasiko dau berak ez?” Eta jentik ez dauko hori kontzientzian eta Lekitxon horrek udan euskera maila, euskera erabileria puf bajatzen da pilo bat. Ez dozu entzungo sekula iñor (orokorrin berbetan nabil e) euskeraz torpetxu berbetan, ez, beti entzungozu jentia erderaz berbetan. Eta asko kutsatzen da hori.

-Ta lekitxarren artin pilo bat kutsatzen da.

Andere Arriolabengoa (Aramaio, 1982):

-Eta gainera da… nik dekot sensaziñoa kontajiosue dala, ze hasten die bi erderaz gazteleraz berbetan… hirugarren euskaldun bat dator, sartzen bada elkarrizketa hortan erderaz be bai… Eta azkenian iten da korro bat eta danok euskeraz ulertu danok eta berba in, osea, euskaldun zaharrak izanda gehixenok, ba azkenin gabiz danok erderaz.

Julen Telleria (Tolosa, 1990):

- Kuadrillan lagun asko dauzkeu etxen erderaz itten duenak gurasok ez dakielako edo lo ke sea, eta egie da joera haundie daola gure kuadrilan, ni jabetzen naiz, erderaz ittekoa. Eta beti euskeraz aritzen geanok ere erdarako terrenora salto itten deu askotan.

Ane Otalora (Getxo, 1988)

-Umiekin eta txakurrekin beti euskaraz. Hori bai, hori bai. Hori betidanik. “Aiii, erdu… ai txiki, ze pasetan da?” Hori beti…

Maddi Sarasua (Itsasu, 1995):

-Ni zinez kezkatzen nauen gauza bat da gero eta ikastola gehiago dira, dena, jende gehiago… mais ikastoletan lehen hizkuntza… ikastoletan euskeraz mintzo dire? Ez. Ikastolek lortu duten erakargarritasun hori eta gaur egun jende ainitz sartzen da, mais joaiten dire ere burasoak frantsesak dituzten haurrak eta ez dute erraztasunik euskeraz egiteko eta horrek taldean hastapenetik ohitura hartzen dute frantsesez egiteko eta gero ze, biziki zaila da… oroitzen naiz… ikastolan erakasleek beti ze, ibiliko ziren egun osoa erraiten “euskaraz mintzatu”, “euskaraz mintzatu”… mais ez du funtzionatzen horrek.

Garazi Lopez de Uralde (Getxo, 1988) eta Andere Gonzalez (Getxo, 1988):

-Zure seme-alaben aurrean berari egunero “euskaraz egin, niri euskaraz” ez dakit zer, ta gero zuk zure bikotearekin gaztelaniaz egiten baduzu ba…

-Ya. Bai, bai, azkenean umiek etxean ikusten dabena ez? Kalien egiten dabe.

-Bai. Ta irakasleek gauza bera, nik eskola batzuetan ikusi izan dot irakasleek irakasleen artean gazteleraz egitea eta puf kriston amorrua ematen du.

-Bai, neuk be bai.

Ane Otalora (Getxo, 1988) eta Ziortza Mangas (Getxo, 1988):

-Zenbat alditan entzun dut nik ikastolan “euskeraaaz”

-“Euskeraz” eta bai.

-“Euskeraz, euskeraz, euskeraz!” ta “bai, bai, bai” ta barriro erderaz albokoagaz.

Andere Gonzalez (Getxo, 1988) eta Garazi Lopez de Uralde (Getxo, 1988):

-Nitzako negatiboa be bada guk iten dogune ez? Denbora guztian “euskeraz, euskeraz euskeraz”

-Euren atzetik eta.

-Atzetik ibiltie holan puf kantsagarrie da, ta azkenean pertsonantzako be bai puf…

-Bai bai, bien partetik, irakasleentzat, ikasleentzat…

-Karo, karo, karo ni be kantsau iten naz, eta askotan ba eurena artean berbetan dauz erderaz ta eske ez esatearren berrogeita hamar mila bider klase bardiñean…

Ziortza Mangas (Getxo, 1988) eta Ane Otalora (Getxo, 1988):

-Ez dakigu zergatik baiña guay-a da erderaz egitea, ba hori hasten zarelako ba ez dakit bat-batean horrek nagusitzen zaitu, ta gero berriro bueltatzen zarela euskerara. Osea nik uste dut bakoitzak badaukala bere como ibilbide pertsonala euskerarekin. Nik badakit orain, duela hamar urte baino askoz euskera gehiago egiten dudala, nik segurantzan hamasei urterekin zurekin ez nuela egiten.

-Ez.

-Gaur egun egin dezaket perfekto, osea, baina yo que se, ez zen guay. Eta joan gintezken Ibilaldira e, eta uu euskeraren aldeko rolloa, baina geunden erderaz. Eta inguruko guztiek bagenekien euskeraz. Zergatik? Ba hori: euskera ez delako guay, o ez ditulako hitz guay-ak o ez dakit, hor…

Ohiturak aldatzen

Aitor Fernandez de Ortega (Gasteiz, 1973):

-Hasierako harremana euskerarekikoa hotza edo… gorrotozkoa bazen ere, gero denboraren poderioz pos ez dakit, harreman afektiboa sortu zen eta hemen euskal herrian bizi izanda erabaki genun pos bertako hizkuntza eta kulturan bizi nahi genuela.

Olatz Bengoetxea (Irun, 1990):

-Nik lehen onartu behar dut lehen gehienetan erderaz egiten nela, ttikitan, eta nik uste dut dela gurasoen ohituraz. Gurasoak beti kanpora junda… nik hori ikasi dut, ez? Etxean euskeraz, bueno gainera ni nire eskolan ere ba B eredua zen eta gehienak… nire klasean ni eta beste bat ginen etxetik euskaldunak, ordun giroa oso erdalduna zen. Eta ordun kanpora jun kalera eta akortzen naiz ez ba ni ere erderaz, lehenengo hitza, bueno, beti lehenengoa eta bigarrena… eta nik uste dut dela hori, gurasoek ere beti hori egiten zuten, eta nik berdin eta gero ya heldututa hasi nintzen konstzienteki konturatzen, aber… klaro, joan nintzen karrerara, han azpeitiarrak, denak euskeraz, beraientzako zen normalena, eta nik ez det saiakera in ber? Aber, aber. Ordun txipa aldatu eta ordutikan denei, berdin du zein aurreiritzi, beti-beti-beti euskeraz. Eta konturatu naiz nere gurasoek ere aldatu dutela ohitura.

Aitor Fernandez de Ortega (Gasteiz, 1973):

-Hasi giñen gure artean hitz egiten euskeraz, baina ziren oso esaldi motzak, oso sinpleak… eta egiten genun euskeraz iñoiz-iñoiz, gero ya sistematizatu genuen, eta egiten genun euskeraz soilik igandetan, baiño igandero egiten genun euskeraz gure artean. Denboraren poderioz, izan zen asteburuetan arreba ta biok gure artean egiten genun euskeraz. Eta gero ya konturatu orduko iaia egunero, baina klaro otorduetan gaztelaniaz, gurasoekin eta aitonarekin gaztelaniaz, gure artean euskeraz, eta erronka izan zen anaia. Anaia Iker, arreba eta biok edo euskeraz, baina Iker anaia ez zen eroso sentitzen, orduan urte batean urte batez aritu gintzaizkion arreba eta biok euskeraz hitz egiten, eta anaiak ulertu bai, gaztelaniaz erantzun, ta orduan ya azkenean bere burua konfidantza nahikoz ikusi zuenean, hasi zen gurekin euskeraz egiten. Gaur egun anai-arreba, eta koinatu koinata ta ilobekin eta bikotekidearekin daukadan harremana da euskeraz. Euskara hutsean.

Andere Arriolabengoa (Aramaio, 1982):

-Kafe ordue beti erderaz zan. Beti. Eta bilera danak erderaz ziren, eta hor egon zan inflesio puntu bat. Ni hasi eta ensegida sartu zien beste pare bat euskaldun edo eta ni bihurtu nitzan apur bat erreferentzia, zenik itten nauen danekin euskeraz, osea jakinde bazakixiela, ni lelengo egunetik hasi nitzen euskeraz jentiaz, eta aillegau zan momentu bat oso era naturalien, kafe-ordue oin euskera hutsez da… bilera danak euskera hutsez diez… egoten bada baten bat ez dana kapaz euskeraz itteko erderaz itten dau baina beste danok euskeraz itten dou. Eta nik uste dot bueno aurrerapauso galanta ein dogula hor, e.

Aitor Fernandez de Ortega (Gasteiz, 1973):

-Tarte txiki batean bat-batean irekitzen da ate bat, ari zara euskeraz pentsatzen eta euskera sentitzen eta euskera… euskeraz amesten eta daukazu nolabait barnean txertatuta, baina bai, da kontu… da abentura bat.

Gaiarekin lotura duten bideo gehiago

-Euskararen egoera gerraostean:

Gerraostea: euskararen zapalkuntza

Euskararen kontrako neurriak

Gerraosteko ikastola klandestinoak

Euskararen transmisioaren etena

Euskara eta zentsura

Euskararen egoera Ordizian

Euskararen egoera Pasaian

Euskal kantagintza berria

Elbira Zipitria andereñoa

-Euskararen egoera gaur egun:

Euskara eta aisia

Irakurzaletasuna eta euskara

Sare sozialak eta euskara

Hizkera informala: irainak

Euskaraz bizi nahi dut!

Euskalkiak hezkuntzan eta hedabideetan

Euskalkiak eta umorea

Hitanoaren erabilera

Deskargatu